Joschka Fischer

Αυτό που άλλαξε εκείνη τη νύχτα, ήταν η Γερμανία όπως την αντιλαμβάνονταν οι Ευρωπαίοι από το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου και μετά. Φαινομενικά, οι διαπραγματεύσεις γίνονταν για να αποτραπεί η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη (το λεγόμενο «Grexit») και οι καταστροφικές συνέπειες για την Ελλάδα και τη νομισματική ένωση. Κατά βάθος, όμως, διακυβεύτηκε ο ρόλος που παίζει στην Ευρώπη η πολυπληθέστερη και οικονομικά ισχυρότερη ευρωπαϊκή χώρα.

Η γερμανική αναγέννηση μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και η επαναδιατύπωση της παγκόσμιας εμπιστοσύνης, που έφτασε στην κορύφωσή της, με τη συναίνεση για τη γερμανική ενοποίηση 45 χρόνια αργότερα, χτίστηκε πάνω σε στέρεα θεμέλια εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής. Η οικονομική επιτυχία του κοινωνικού κράτους της Γερμανίας έγινε το πρότυπο για την υπόλοιπη Ευρώπη. Επιπρόσθετα, η γερμανική πρόθεση να αντιμετωπίσει χωρίς ενδοιασμούς τα εγκλήματα των ναζί, δημιούργησε έναν βαθιά ριζωμένο σκεπτικισμό απέναντι σε κάθε μιλιταρισμό.

Όσον αφορά στην εξωτερική πολιτική, η Γερμανία ξανάχτισε σχέσεις εμπιστοσύνης υιοθετώντας τη δυτική ολοκλήρωση και την "ευρωποίηση". Η κεντροευρωπαϊκή δύναμη δε θα γινόταν ποτέ ξανά απειλή για την ήπειρο ή για τον εαυτό της.

Συνεπώς, μετά το 1945, οι Σύμμαχοι της Δύσης επέλεξαν να μην απομονώσουν τη Γερμανία και να την αποδυναμώσουν οικονομικά –όπως δυστυχώς είχαν κάνει μετά το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου– αλλά να την προστατεύσουν στρατιωτικά και με αποφασιστικότητα να την εντάξουν πολιτικά στη Δύση. Πράγματι, η συμφιλίωση της Γερμανίας με τον πανάρχαιο εχθρό της, τη Γαλλία, αποτελεί το θεμέλιο της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης, βοηθώντας να ενσωματωθεί η Γερμανία στην κοινή ευρωπαϊκή αγορά και προσβλέποντας στην πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης.

Ωστόσο, στη σημερινή Γερμανία, παρόμοιες ιδέες θεωρούνται απελπιστικά "ευρω-ρομαντικές" και ξεπερασμένες από το χρόνο. Εκείνο το οποίο είναι ανησυχητικό για την Ευρώπη είναι μήπως η Γερμανία ακολουθήσει πρωτίστως την εξυπηρέτηση των εθνικών της συμφερόντων, όπως και όλοι οι άλλοι.

Όμως, η άποψη αυτή βασίζεται σε μία λανθασμένη υπόθεση. Ο δρόμος που θα επέλεγε να ακολουθήσει η Γερμανία τον 21ο αιώνα, στην κατεύθυνση μιας είτε μιας "Ευρωπαϊκής Γερμανίας" ή μιας "Γερμανικής Ευρώπης", ήταν το θεμελιώδες, ιστορικό ερώτημα στην καρδιά της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής για δύο αιώνες.

Και απαντήθηκε κατά τη μακρά νύχτα των Βρυξελλών, με τη Γερμανική Ευρώπη να υπερισχύει της Ευρωπαϊκής Γερμανίας.

Ήταν μια μοιραία απόφαση για τη Γερμανία και για την Ευρώπη. Κάποιοι αναρωτιούνται αν η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και ο υπουργός οικονομικών Σόιμπλε ήξεραν τι έκαναν.

Για να αγνοήσει κανείς την έντονη κριτική κατά της Γερμανίας και των κορυφαίων παραγόντων της που διατυπώθηκε μετά το τελεσίγραφο προς την Ελλάδα, πρέπει να φορέσει ροζ γυαλιά. Σίγουρα ήταν δίχως νόημα η προπαγάνδα σχετικά με το Τέταρτο Ράιχ και οι ανόητες αναφορές στον Φύρερ. Όμως, στον πυρήνα της, η κριτική αυτή αρθρώνει την έξυπνη επίγνωση ότι η Γερμανία πραγματοποιεί μια τομή σε σχέση με ολόκληρη την μεταπολεμική ευρωπαϊκή πολιτική της.

Για πρώτη φορά, η Γερμανία δε θέλει περισσότερη Ευρώπη. Θέλει λιγότερη. Η στάση της Γερμανίας το βράδυ της 12ης-13ης Ιουλίου γνωστοποιεί την επιθυμία της να μετατρέψει την ευρωζώνη από ευρωπαϊκό σχέδιο σε ένα είδος σφαίρας επιρροής. Η Μέρκελ αναγκάστηκε να επιλέξει μεταξύ του Σόιμπλε και της Γαλλίας (και της Ιταλίας).

Το ζήτημα ήταν θεμελιώδες: ο υπουργός των οικονομικών της, ασκώντας τεράστια πίεση, ήθελε να εξαναγκάσει ένα μέλος της ευρωζώνης να την εγκαταλείψει "ηθελημένα". Η Ελλάδα είχε να επιλέξει είτε την έξοδο (με πλήρη συνείδηση των καταστροφικών συνεπειών για τη χώρα και για την Ευρώπη) είτε να αποδεχτεί ένα πρόγραμμα, που ουσιαστικά την καθιστά ευρωπαϊκό προτεκτοράτο, χωρίς καμιά ελπίδα οικονομικής ανάκαμψης. Η Ελλάδα τώρα βρίσκεται σε θεραπεία –περαιτέρω λιτότητας- που δεν απέδωσε στο παρελθόν και που αποφασίστηκε με αποκλειστικό κριτήριο την ικανοποίηση των εσωτερικών πολιτικών αναγκών της Γερμανίας.

Όμως, η μεγάλη σύγκρουση με τη Γαλλία και την Ιταλία, τη δεύτερη και τρίτη, αντίστοιχα, μεγαλύτερες οικονομίες της ευρωζώνης δεν έχει τελειώσει, επειδή για τον Σόιμπλε το Grexit παραμένει μια πιθανή λύση. Ισχυριζόμενος ότι η μείωση του χρέους είναι "νομικά" δυνατή μόνον έξω από την ευρωζώνη, ο Σόιμπλε θέλει να χρησιμοποιήσει το ζήτημα ως μοχλό για να πετύχει ένα "ηθελημένο" Grexit.

Η θέση του Σόιμπλε επέφερε μεγάλη ανακούφιση σχετικά με το θεμελιώδες ζήτημα των σχέσεων μεταξύ του ευρωπαϊκού βορρά και νότου, αλλά η προσέγγισή του απειλεί να δημιουργήσει ένταση στην ευρωζώνη μέχρι του σημείου ρήξης. Η πεποίθηση ότι το ευρώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το "σωφρονισμό" της νότιας Ευρώπης θα οδηγήσει σε επικίνδυνη αποτυχία –και όχι μόνο την Ελλάδα. Γάλλοι και Ιταλοί γνωρίζουν καλά ότι αυτή η αντίληψη απειλεί ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, το οποίο χτίστηκε στη διαφορετικότητα και την αλληλεγγύη.

Η Γερμανία ήταν ο μεγάλος νικητής της ευρωπαϊκής ενοποίησης και σε οικονομικό και σε πολιτικό επίπεδο. Αρκεί να συγκρίνουμε τη γερμανική ιστορία μεταξύ του πρώτου και δεύτερου μισού του 20ου αιώνα. Η ενοποίηση της Γερμανίας από τον Βίσμαρκ, τον 19ο αιώνα, έγινε στο υψηλότερο επίπεδο του ευρωπαϊκού εθνικισμού.

Ο μιλιταρισμός ταυτίστηκε ενδόμυχα με τη γερμανική ισχύ. Πράγματι, η γερμανική φιλοσοφία, αντίθετα από τη γαλλική, τη βρετανική ή των Ηνωμένων Πολιτειών, ποτέ δεν ενσωμάτωσε ένα πολιτισμικό ιδεώδες για να δικαιολογήσει την άσκηση της στρατιωτικής ισχύος.

Η ίδρυση του δεύτερου, ενοποιημένου γερμανικού έθνους-κράτους το 1989 βασίστηκε στον αδιαμφισβήτητο δυτικό και ευρωπαϊκό προσανατολισμό της Γερμανίας. Και η "ευρωποίηση" των πολιτικών της Γερμανίας αναπλήρωσε –και ακόμα αναπληρώνει- το πολιτισμικό κενό που πέρασε στη γερμανική κρατική υπόσταση. Αν αφήσουμε να διαβρωθεί, -ή ακόμη χειρότερα να κατεδαφιστεί- αυτό το θεμέλιο, θα διαπράξουμε μια μεγάλη τρέλα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο από την Ευρώπη που διαμορφώθηκε το πρωί της 13ης Ιουλίου, τόσο η Γερμανία, όσο και η Ευρώπη δεν έχουν παρά μόνο να χάσουν.