Mετά τον Αττίλα η Μέρκελ

Η «συμφωνία της Κύπρου», όπως κάποιοι ονόμασαν το επονείδιστο ντιλ μεταξύ της κυπριακής κυβέρνησης Αναστασιάδη και της Ευρώπης για την κλοπή των καταθέσεων στο νησί, προκειμένου να... εξασφαλιστεί η οικονομική επιβίωση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ανοίγει, πέρα από κάθε αμφιβολία, μια νέα σελίδα στην παγκόσμια οικονομική και νομισματική ιστορία.

Η νέα αυτή σελίδα μόλις αρχίζει να γράφεται και σίγουρα δεν θα εξαντληθεί στο πόσα χρήματα θα χάσουν οι καταθέτες, μικροί και μεγάλοι, που εμπιστεύθηκαν τις κυπριακές τράπεζες, τις off shore μπίζνες των τελευταίων κυπριακών κυβερνήσεων και το ίδιο το ευρώ. Διότι η αλήθεια είναι ότι η απόφαση αυτή, που ανακοινώθηκε αρχικά το βράδυ της περασμένης Παρασκευής, διαμορφώνει ένα πολιτικό «δεδικασμένο» που αφορά όλη την ευρωζώνη και θέτει εν αμφιβόλω την εμπιστοσύνη των πολιτών της Ευρώπης απέναντι στο κοινό νόμισμα, που μέχρι τώρα ήταν η ασφάλεια και η εγγύηση των περιουσιών τους.

Από την εβδομάδα αυτή, λοιπόν, η εγγύηση αυτή απλώς δεν υπάρχει, μια και, όπως φάνηκε από την εξέλιξη στην Κύπρο, αυτός που έχει ευρώ στην ευρωζώνη, μπορεί αύριο να μην τα έχει ή να έχει λιγότερα, χωρίς προσωπική ευθύνη. Απλώς επειδή επέλεξε να τα τοποθετήσει σε μια τράπεζα που είχε την πιστοποίηση της ευρωζώνης. Αυτή είναι η αλήθεια, η οποία θα έχει δραματικές συνέπειες αφού από την περασμένη εβδομάδα έχει τοποθετηθεί ένας ωρολογιακός μηχανισμός στα θεμέλια του ευρώ και του ενιαίου νομισματικού συστήματος, απειλώντας το ευρωνόμισμα με το ίδιο το πλεονέκτημα που ώς τώρα προσέφερε: την εμπιστοσύνη.

Αντιμέτωπα με την προοπτική να δανείσουν 17 δισ. στους Κύπριους για να σώσουν τις τράπεζές τους, τα μέλη της ευρωζώνης βρέθηκαν μπροστά σε τρεις επιλογές:

• Η πρώτη ήταν να δώσουν τα χρήματα, αλλά να βρεθούν μπροστά στο ενδεχόμενο χρεοκοπίας των τραπεζών λόγω της υπερφόρτωσής τους με ελληνικά και κυπριακά ομόλογα.
• Η δεύτερη, να δώσουν τα κεφάλαια χωρίς ελπίδα να τα πάρουν πίσω.
• Η τρίτη, να δώσουν λιγότερα χρήματα (για την ακρίβεια, παίρνοντας μια εγγύηση γι’ αυτά) αφήνοντας γι’ αργότερα το ενδεχόμενο χρεοκοπίας των κυπριακών τραπεζών.

Η ευρωζώνη διάλεξε την τελευταία λύση, που, όπως ήδη καταγράφουν όλοι οι αναλυτές, είναι η χειρότερη. Μπορεί να διασφαλίζει την ακεραιότητα του ευρωσυστήματος, αλλά θα προκαλέσει μια αλυσιδωτή κρίση εμπιστοσύνης, τουλάχιστον στον ευρωπαϊκό Νότο. Και αυτό διότι η επιβολή κουρέματος σε καταθέσεις, έστω κι αν γίνεται υπό την «αιγίδα» μιας πολιτικής υπόσχεσης ότι «δεν θα ξανασυμβεί», είναι πια προφανές ότι δεν πείθει. Ούτε για το αν θα ξανασυμβεί, ούτε για το πότε, ούτε για το πού.

Κι επειδή στην έδρα της ΕΚΤ στη Φρανκφούρτη δεν είναι ούτε αφελείς ούτε άσχετοι με το αντικείμενό τους, τις τελευταίες ώρες αρχίζει να κερδίζει έδαφος η αντίληψη ότι όλο αυτό που συμβαίνει (από τα λάθη επί λαθών για την Ελλάδα μέχρι την επιλογή μιας ακόμη... λανθασμένης λύσης για την Κύπρο) είναι προϊόν ενός οργανωμένου σχεδίου. Ενός σχεδίου που αρχίζει να... φαίνεται.

Τσουβάλιασμα
Η πολιτική ρητορική υπογράμμιζε ότι η Κύπρος είναι μια «ειδική περίπτωση» (όπως ήταν παλιότερα και η Ελλάδα). Μπορεί όμως να πείσει;

Μέχρι την περασμένη εβδομάδα, τόσο ο υπουργός Οικονομικών του νησιού όσο και πηγές στην ΕΚΤ απέκλειαν κατηγορηματικά το ενδεχόμενο κουρέματος καταθέσεων.

Όμως το ενδεχόμενο αυτό, παρά τις διαψεύσεις, τελικά έγινε πραγματικότητα καταγράφοντας παγκόσμια πρωτιά για ένα νόμισμα και ένα σύστημα που ήθελε να πάρει τα πρωτεία από το δολάριο και να γίνει «αποθεματικός παράδεισος» απέναντι στο ανερχόμενο γιεν.

Το δυστύχημα είναι ότι Αμερικανοί και Κινέζοι βρήκαν τρόπους να προστατεύσουν τα μέλη και τους καταθέτες τους, κάτι που οι Ευρωπαίοι απλώς δεν μπορούν. Ή, για την ακρίβεια, δείχνουν να μην μπορούν, βάζοντας τους φτωχότερους να πληρώσουν τη διάσωση των πλουσιότερων...

Ακόμη και το επιχείρημα που προβλήθηκε, πως η Κύπρος ήταν καταφύγιο των καταθέσεων μαύρου χρήματος των Ρώσων ολιγαρχών, δεν στέκει σε σοβαρή κριτική. Εάν ήταν αυτό το πρόβλημα της ευρωζώνης, θα μπορούσε να φορολογήσει ή και να κουρέψει τις καταθέσεις πολιτών εκτός Κύπρου και εκτός ευρωζώνης. Ή έστω και να ελέγξει τις ρωσικές καταθέσεις.

Όμως δεν το έκανε. Αντιθέτως, η κυπριακή κυβέρνηση εμφανίστηκε να συναινεί στο κούρεμα καταθέσεων των ίδιων των πολιτών της, όπως και των πολιτών της ευρωζώνης που έβαλαν στο νησί τα χρήματά τους προσβλέποντας στα υψηλότερα επιτόκια, βάζοντάς τους στην ίδια μοίρα με τους ολιγάρχες.

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ότι η Κύπρος προτιμά να θυσιάσει τους ασθενέστερους πολίτες και καταθέτες της από το να χάσει πλήρως τις λεγόμενες off shore μπίζνες της με τους Ρώσους. Αυτά σε ό,τι αφορά την κυπριακή κυβέρνηση και τη στάση της.

Γενική ανασφάλεια
Υπάρχει όμως και η ευρωπαϊκή εμπλοκή, που είναι πολύ σοβαρότερη: Τις επόμενες ώρες, μέρες και εβδομάδες θα κριθεί εάν ο ιός της ανασφάλειας που πυροδοτήθηκε από την απόφαση για την Κύπρο θα μεταδοθεί σε άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου.

Για παράδειγμα στην Ισπανία. Οι Ισπανοί, γνωρίζοντας ότι έχουν ένα αντίστοιχο τραπεζικό πρόβλημα που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα, πώς θα αντιδράσουν τώρα που γνωρίζουν ότι η ευρωζώνη έχει πλέον και επίσημα στη διάθεσή της ένα εργαλείο κουρέματος καταθέσεων; Και κυρίως τώρα που γνωρίζουν ότι έχει και την πολιτική βούληση να το χρησιμοποιήσει;

Κάτι αντίστοιχο αναρωτιούνται και στην Ιταλία, όπου οι πολιτικές εξελίξεις μπορεί να φέρουν κολοσσιαίες ανακατατάξεις.

Το ίδιο αναρωτιούνται και στην Ελλάδα. Πολλοί Έλληνες, αντιλαμβανόμενοι ότι το «ελληνικό πρόβλημα» δεν έχει ακόμη λυθεί, δεν δυσκολεύονται να πιθανολογήσουν πως τα σχέδια για ένα νέο κούρεμα ομολόγων, που βρίσκεται ήδη στον ορίζοντα, μπορεί (εύκολα πια) να αλλάξουν... αποδέκτη με την υιοθέτηση του κυπριακού μοντέλου. Άλλωστε οι τράπεζες βρίσκονται πλέον υπό τη διοίκηση του ΤΧΣ, με το επίσημο κράτος ανίσχυρο να προβάλει οποιαδήποτε αντίσταση (σ.σ.: εάν υποθέσουμε ότι το επιθυμούσε, βέβαια...).

Η απόφαση λοιπόν για την Κύπρο μπορεί πολύ εύκολα να πυροδοτήσει μια φυγή τραπεζικών καταθέσεων από την Ευρώπη. Τόσο μεγάλη, ώστε να απειλήσει και τη συνοχή του ευρώ. Όσοι αναλυτές δεν «βλέπουν» μια τέτοια εξέλιξη, υποστηρίζουν ότι οι κυπριακές καταθέσεις δεν «έφυγαν» από το νησί (από την αρχή του χρόνου αποσύρθηκαν περί τα 3 δισ., τα οποία γύρισαν στην Ελλάδα) ακόμη κι όταν είχαν καταγραφεί επαρκείς προειδοποιήσεις ότι ένα κούρεμα καταθέσεων ήταν εντός των πιθανών επιλογών.

Και βέβαια οι καταθέσεις (ιδιαίτερα οι ελληνικές) έμειναν στην Κύπρο όχι διότι οι καταθέτες πείστηκαν από τις διαβεβαιώσεις του Μιχάλη Σαρρή, αλλά πιθανότατα επειδή οι καταθέτες εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το ελληνικό πρόβλημα παραμένει μεγαλύτερο από το κυπριακό. Και βέβαια, τώρα που υπάρχει το προηγούμενο του κουρέματος, η εμπιστοσύνη τους έχει καταρρεύσει. Όπως έχει συμβεί και με τους Ιταλούς, τους Ισπανούς και τους Πορτογάλους.



Το μεγάλο παιχνίδι άρχισε: ευρώ ή μάρκο;

Το επόμενο ερώτημα είναι απλό και διδάσκεται στα πρώτα εξάμηνα των οικονομικών πανεπιστημίων: Πού κατευθύνονται τα κεφάλαια όταν υπάρχει γενικευμένη ανασφάλεια; Μα φυσικά εκεί όπου υπάρχει η ελπίδα ότι μπορούν να προστατευτούν.

Και πού μπορεί να υπάρχει προστασία κεφαλαίων, πέραν από τα εκτός ευρωζώνης «καταφύγια» της Βρετανίας και της Ελβετίας; Μα φυσικά στη Γερμανία και το υπό έλεγχο Λουξεμβούργο. Η σκέψη είναι απλούστατη: Σε μια περίοδο που η (ρεαλιστική πλέον) απειλή ενός κουρέματος καταθέσεων δεν αφήνει περιθώρια για τις αποδόσεις τους, τα κεφάλαια οδηγούνται (σαν... πρόβατα) στις ασφαλείς ζώνες, όπου δεν υπάρχουν μεν αποδόσεις, αλλά είναι (;) εξασφαλισμένο το κεφάλαιο. Κάτι το οποίο πλέον στον ευρωπαϊκό Νότο δεν μπορεί να εγγυηθεί κανείς. Και μάλιστα με τη σφραγίδα της ίδιας της ευρωζώνης!

Για τον λόγο αυτόν οι περισσότεροι αναλυτές αναμένουν το επόμενο διάστημα μια μαζική μετανάστευση κεφαλαίων από τον ευρωπαϊκό Νότο στη Γερμανία και τον ευρύτερο Βορρά. Κι όπως εξηγούσαν έγκριτοι τραπεζικοί κύκλοι, με τον τρόπο αυτόν θα γυρίσει η επόμενη σελίδα της οικονομικής ιστορίας της Ευρώπης:

• Η μεταπολεμική περίοδος ξεκίνησε με την παράδοση της Γερμανίας στους Συμμάχους και την Pax Americana. Δηλαδή τον έλεγχο που επέβαλαν οι Αμερικανοί στις εξελίξεις στην Δυτική Ευρώπη.

• Έξι δεκαετίες αργότερα η Ευρώπη, έχοντας τακτοποιήσει τα του οίκου της και έχοντας διαμορφώσει μια αγορά εφάμιλλη αυτής των ΗΠΑ, επιχειρεί να ρυθμίσει και τα οικονομικά της.

Μόνο που, όπως έχουμε γράψει τόσες φορές, το ευρώ, ως αποθεματικό νόμισμα, ποτέ δεν συνοδεύθηκε από την ισχύ και την αποφασιστικότητα που έδειξαν οι Αμερικανοί για το δολάριο. Η Ελλάδα και η Κύπρος είναι τα πρώτα απτά παραδείγματα της αποτυχίας του ευρώ.

Όσο για τη Γερμανία, η οποία αναλαμβάνει τα ηνία της επόμενης εποχής, αυτό δεν δείχνει να την απασχολεί ιδιαίτερα. Εάν έχει καταφέρει να μαζέψει όλα τα κεφάλαια του Νότου, τι διαφορά έχει αν αυτά θα είναι σε ευρώ ή σε... μάρκα;

Αυτό ακριβώς το ερώτημα απασχολεί τα τελευταία εικοσιτετράωρα τους πάντες. Στην περίπτωση αυτή μάλιστα το ερώτημα, πριν ακόμη απαντηθεί, θέτει σε κίνηση τη νέα εποχή. Όλοι αντιλαμβάνονται ότι το μεγάλο παιχνίδι για τη μοίρα του ευρώ έχει αρχίσει και επισήμως...

πηγή