Στην κόψη της 20ης Αυγούστου

Του Γιάννη Βαρουφάκη

Για να το αποπληρώσει, το ελληνικό δημόσιο πρέπει να δανειστεί από κάπου 3,2 δις ώστε να αποπληρώσει στο 100% την ΕΚΤ η οποία, σημειωτέον, τα είχε αγοράσει πέρσι προς 2,3 δις - άρα, η ΕΚΤ έχει λαμβάνειν κι ένα ουκ ευκαταφρόνητον κέρδος της τάξης των 900 εκατομμυρίων (*).

Δεν είναι τυχαίο ότι η τρόικα έφυγε για να επιστρέψει με την αξιολόγησή της τον Σεπτέμβρη – δηλαδή μετά την 20ή Αυγούστου.

Χρειάζονται τρεις μήνες για να αποφανθούν ότι το «πρόγραμμα» έχει βουλιάξει;
Ότι τα χρήματα από τις ιδιωτικοποιήσεις θα ανέλθουν στο 5% των (ανοήτως) υπεσχημένων;

Ότι η «ανάπτυξη» θα κείται στον πυθμένα, όπου και θα παραμείνει τα επόμενα χρόνια τινάζοντας στον αέρα το χρονοδιάγραμμα αποπληρωμών των δανείων μας προς την τρόικα αρχικά και (μετά το 2020) στους τραπεζίτες του κ. Νταλάρα;

Ότι η τραπεζική πίστη έχει εγκαταλείψει και τις πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις, εγγυούμενη έτσι την πλήρη κατάρρευση της αγοράς εργασίας, των δημοσίων εσόδων και των ασφαλιστικών ταμείων; Υπάρχει κάποιος στο ΔΝΤ ή στην ΕΚΤ ή στην ΕΕ που να χρειαζόταν πάνω από 2 ώρες για να γράψει το πολυπόθητο κείμενο αξιολόγησης;

Ή μήπως ο κ. Τόμσεν καίγεται να πάει διακοπές και αποφάσιστε «Επιστροφή τον Σεπτέμβριο», μαζί με τους χειμερινούς κινηματογράφους;

Όχι βέβαια. Η έκθεση της τρόικας είναι έτοιμη. Το ΔΝΤ έχει ήδη αποφασίσει ότι, στην βάση των τεχνοοικονομικών δεδομένων, το Μνημόνιο 2 «μας τελείωσε». Πως καμία επιμήκυνση δεν το σώζει. Απλά, μένει να ληφθεί η πολιτική απόφαση. Αντίστοιχα, η ΕΚΤ γνωρίζει άψογα ακριβώς τα ίδια και κατανοεί ότι, κάποια στιγμή, η Ελλάδα θα αναγκαστεί να αθετίσει τις υποχρεώσεις απέναντί της. Το ίδιο και τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ευρωζώνης: περιμένουν ότι μεγάλο μέρος των διμερών δανείων που παρείχαν στην Ελλάδα θα «κουρευτεί». Οπότε, το θέμα του «τι θα κάνουν με την Ελλάδα» δεν είναι τεχνο-οικονομικό και δεν βασίζεται ούτε στις όποιες περικοπές και μεταρρυθμίσεις κάνει η κυβέρνηση (έως το Σεπτέμβριο) ούτε και στις εκτιμήσεις του κ. Τόμσεν και της τρόικα. Από τι εξαρτάται; Εξαρτάται απλά από το εάν η Γερμανία, η Ολλανδία και η Φινλανδία συναποφασίσουν είτε να μας εκπαραθυρώσουν από το ευρώ, είτε να επιτρέψουν το κούρεμα του χρέους μας (κάτι που, όπως θα θυμάστε, είναι γνωστό με τον ευφημισμό «αναδιάρθρωση χρέους»).

Επιτρέψτε μου μια τοποθέτηση: Αν κρίνουν ότι μπορούν να μας εκπαραθυρώσουν διασώζοντας την Ισπανία και την Ιταλία, θα το κάνουν εκείνη την στιγμή! Ο λόγος είναι απλός: Το EFSF διαθέτει, μετά τα χρήματα που υποσχέθηκε στις ισπανικές τράπεζες, άλλα 80 με 90 δις. Όσο για το ESM, τον μόνιμο μηχανισμό που θα αντικαταστήσει το EFSF, έχει κολλήσει η ίδρυσή του στο Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας. Στο μεταξύ, το δημόσιο της Ισπανίας και το δημόσιο της Ιταλίας έχουν άμεση ανάγκη για 800 δις εντός του 2013. Είναι προφανές ότι αν η κυρία Μέρκελ πάει στην Ομοσπονδιακή Βουλή της και ζητήσει τέτοια ποσά για ενίσχυση του EFSF, δεν υπάρχει περίπτωση να τα πάρει – παρά μόνον αν στηριχθεί τόσο πολύ στην αντιπολίτευση του SPD που απωλέσει την κομματική της βάση. Πολύ απλά, δεν θα το πράξει, ιδίως ένα χρόνο πριν τις ομοσπονδιακές εκλογές. Από την άλλη, αν δεν το πράξει, θα πρέπει σύντομα να αρχίσει να τυπώνει μάρκα, καθώς η κατάρρευση της Ισπανίας και της Ιταλίας εντός της ευρωζώνης είναι πλέον κάτι παραπάνω από δεδομένη.

Μια σκέψη που περιτριγυρίζει την κα Μέρκελ σήμερα (την οποία της έχουν εμφυσήσει διάφοροι σύμβουλοι) είναι η εξής: Αν εκπαραθυρώσουν την Ελλάδα από το ευρώ, και ακολουθήσει μια τεράστια χρηματιστηριακή αναταραχή, οι γερμανοί ψηφοφόροι θα τα χρειαστούν. Θα φοβηθούν όταν θα δουν το όλον ευρωζωνικό οικοδόμημα, ακόμα και την ίδια την Φραγκφούρτη, να συγκλονίζονται.
Υπό αυτό τον φόβο, σκέπτεται η κα Μέρκελ, ίσως είναι προετοιμασμένοι να αποδεχθούν την πρότασή της για διάσωση της Ισπανίας και της Ιταλίας με τεράστια ποσά. Έχοντας μάλιστα «γευθεί» ελληνικό αίμα (καθώς η Ελλάδα θα αιμορραγεί από μία άναρχη και καταστροφική επιστροφή στην δραχμή), η χώρα μας θα έχει παίξει στο ακέραιο τον ρόλο του εξιλαστήριου θύματος έτσι ώστε η κοινή γνώμη στην Γερμανία να είναι έτοιμη να αποδεχθεί μεγάλες τονωτικές και ακριβές ενέσεις υπέρ της Ισπανίας και της Ιταλίας.

Από την άλλη, βέβαια, η κα Μέρκελ εισακούει και αντίθετες γνώμες οι οποίες τις λένε πως είναι αδύνατον να προβλέψει κάποιος, και να διαχειριστεί, μια καθίζηση. Ότι μια ελληνική έξοδος από το ευρώ θα ανοίξει τον ασκό του Αιόλου και δεν θα μείνει τίποτα όρθιο από την ευρωζώνη. Όταν όμως ρωτά αυτούς τους συμβούλους, η κα Μέρκελ, τι μπορεί να γίνει για να μην φύγει τελικά η Ελλάδα από το ευρώ, η απάντησή τους της μαυρίζει την καρδιά καθώς γνωρίζει ότι αυτά που πρέπει να γίνουν δεν είναι έτοιμη να τα ψελλίσει καν στην Ομοσπονδιακή Βουλή.
Τι είναι αυτά; Μία λύση θα ήταν το κούρεμα του ελληνικού χρέους προς την τρόικα - στο οποίο ήδη αναφέρθηκα. Μια άλλη λύση θα ήταν ένα μορατόριουμ στις αποπληρωμές έτσι ώστε το ποσό χρέους να μείνει το ίδιο αλλά να παγώσουν οι αποπληρωμές έως ότου η ελληνική οικονομία παύει να συρρικνώνεται. Την πρώτη λύση δεν θα την αποδεχθεί η ΕΚΤ, καθώς ανατρέπει πλήρως το δόγμα της ότι τα χρέη προς εκείνη είναι ιερά. Την δεύτερη λύση την απορρίπτουν οι πλεονασματικές χώρες καθώς κάτι τέτοιο θα ακύρωνε την πολιτική επιβολής σκληρής λιτότητας στην Ισπανία και στην Ιταλία.

Γιατί; Επειδή η λιτότητα αυτή φέρνει με μαθηματική ακρίβεια την ύφεση. Άρα, εάν το τέλος της ύφεσης ήταν προαπαιτούμενο για τις αποπληρωμές από της χώρες της Περιφέρειας προς την τρόικα (όπως θα έπρεπε να ισχύει σε μια νομισματική ένωση), τότε η επιβολή λιτότητας σε χώρες όπως η Ισπανία θα ισοδυναμούσε με το να τους επιτρέπεται να μην αποπληρώνουν τα χρέη τους!

Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα λοιπόν για την κα Μέρκελ. Όπως και για τις κυβερνήσεις των υπόλοιπων πλεονασματικών χωρών. Το μέγα δίλημμα είναι: Πετάμε την Ελλάδα έξω από το ευρώ και κάνουμε για την Ιταλία και την Ισπανία αυτό που αρνούμαστε έως τώρα σε κάθε μία από τις πτωχευμένες χώρες; Ή αρχίζουμε την διαδικασία κουρέματος των χρεών όλων τους (καθώς δεν είναι δυνατόν να κουρέψουν το δικό μας αλλά όχι το ιρλανδικό, π.χ., χρέος);

Η ουσία είναι ότι, άλλη μια φορά, δεν έχουν αποφασίσει. Φοβούνται να μας πετάξουν έξω αλλά δεν είναι και διατεθειμένοι να μας δώσουν μια ευκαιρία να ορθοποδήσουμε ως προς το χρέος, ουσιαστικά οδηγώντας μας εκ των πραγμάτων στον γκρεμό και, συνεπώς, «εκτός». Η «Επιστροφή τον Σεπτέμβριο» μανούβρα της τρόικα αυτή την εξήγηση επιδέχεται: Να δοθεί άλλο ένα τρίμηνο στις πλεονασματικές χώρες να χαράξουν την στρατηγική τους. Επί πλέον, να αναγκαστεί η Ελλάδα, ελπίζοντας σε μια ακόμα αναβολή της «θανατικής ποινής», να δανειστεί εκ μέρους της ΕΚΤ την 20ή Αυγούστου ώστε να μην βρεθεί η ΕΚΤ στην θέση να απωλέσει την εικόνα της (απέναντι σε Ρώμη, Μαδρίτη και Δουβλίνο) του δανειστή-τιμωρού.

Καθώς μάλιστα η έκθεση της τροίκα θεωρείται προαπαιτούμενο για να δοθεί η δόση, είναι προφανές ότι ασκείται πίεση στο ελληνικό κράτος να δανειστεί τα 3,2 δις στις... αγορές μέσω βραχυπρόθεσμων γραμματίων. Και ποιος θα τα αγοράσει αυτά; Μόνο οι ελληνικές τράπεζες θα προσφερθούν, δανειζόμενες οι ίδιες από την ΕΚΤ, ή και την Τράπεζα της Ελλάδος (μέσω του ELA). Αν ούτε αυτό καταφέρουν, τότε θα μας τα δώσει το EFSF, προσθέτωντάς τα στο δημόσιο χρέος μας. Όμως οι εταίροι μας προτιμούν την άντληση των χρημάτων αυτών από την ΕΚΤ μέσω των ελληνικών τραπεζών. Γιατί; Επειδή προτιμούν, σε περίπτωση που μας πετάξουν έξω και διαγράψουμε μονομερώς τα χρέη μας προς την Ευρώπη, να χρωστάμε αυτό το ποσόν στην ΕΚΤ (που αν χρειαστεί το τυπώνει) παρά να το αντλήσουμε από το μισοάδειο EFSF από το οποίο πρέπει, κουτσά-στραβά, να βολέψουν τις Ισπανία και Ιταλία.

Έχω κουραστεί να το λέω αλλά φοβάμαι ότι πρέπει να το ξαναπώ: Η λογική του «κερδίζουμε χρόνο δανειζόμενοι» είναι παντελώς παράλογη πλέον. Όχι γενικά. Αλλά υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες (που ισχύουν εδώ και αρκετό καιρό στην ελληνική οικονομία): Με την τραπεζική πίστη άφαντη, την «ανάπτυξη» στο -9%, τα φορολογικά έσοδα στο ναδίρ και τις επενδύσεις στο μείον, το να «κερδίσουμε περισσότερο χρόνο» ισοδυναμεί με το να αφήσουμε ό,τι έχει απομείνει να σβήσει. Δεδομένου μάλιστα ότι οι φωνές στο Βερολίνο που απαιτούν την εκδίωξη της Ελλάδας το φθινόπωρο από την ευρωζώνη εντείνονται, η τελευταία ευκαιρία της κυβέρνησης είναι η 20ή Αυγούστου. Της μένουν, δηλαδή, 24 μέρες.

Σκεφτείτε το. Αν την 20ή Αυγούστου δανειστούμε άλλη μία φορά από την ΕΚΤ (μέσω τραπεζών) ή από το EFSF, ώστε να αποπληρώσουμε την ΕΚΤ και, έτσι, να επιτρέψουμε στην ΕΚΤ να συνεχίσει να προσποιείται ότι η νομισματική της πολιτική (η οποία έχει εδώ και καιρό ανατραπεί) παραμένει ανέπαφη, κατόπιν απλά θα περιμένουμε πότε οι πλεονασματικές χώρες θα αποφανθούν για το αν θα μας θυσιάσουν ή όχι. Κάθε μέρα που θα περνά, τον Σεπτέμβριο, τον Οκτώβριο, κλπ, η ελληνική οικονομία θα βουλιάζει κι άλλο (παρά την πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων) και οι φωνές που ζητούν την αποπομπή μας θα μεγαλώνουν. Το τέλος δεν θα αργήσει να έρθει όσο φιλότιμες προσπάθειες και να καταβάλει το υπουργείο οικονομικών.

Μπορεί να γίνει κάτι; Δεν είμαι σίγουρος, εδώ που φτάσαμε. Η μόνη μας ελπίδα πια είναι ένα Πρόγραμμα 24 Ημερών που να ξεκινά σήμερα. Τι θα περιλαμβάνει; Τα εξής απλά: Η κυβέρνηση να κρατήσει ανοικτή την Ολομέλεια της Βουλής και εντός αυτών των 24 ημερών να περάσει όσες μεταρυθμίσεις κρίνει ότι πρέπει να γίνουν. Όχι επειδή έχουν κάποια σημασία. Καμία δεν έχουν, καθώς δεν έχουν την παραμικρή ελπίδα να ανατρέψουν την εξελισσόμενη κατάρρευση που οφείλεται σε μια καθαρά μακροοικονομική τριπλή δίνη χρέους-ύφεσης-τραπεζών.

Τότε γιατί προτείνω μια τέτοια κοινοβουλευτική υπερκινητικότητα; Για καθαρά επικοινωνιακούς λόγους: Για να πούμε στην Ευρώπη: «Μεταρρυθμίσεις θέλατε; Νάτες!» Παράλληλα, κατά τις 5 με 10 Αυγούστου, η κυβέρνηση να ανακοινώσει ότι για λόγους ηθικής και ευθύνης απέναντι στους φορολογούμενους των πλεονασματικών χωρών, το ελληνικό κράτος δεν θα δανειστεί στις 20 Αυγούστου ούτε ένα ευρώ αν πρώτα δεν συμφωνηθεί, έστω και επί της αρχής, μια νέα συμφωνία που θα ανατρέπει την σημερινή καταστροφική πορεία η οποία μας οδηγεί τόσο στην πτώχευση όσο και εκτός ευρώ. Π.χ. να πούμε στον κ. Ρέσλερ τα εξής: «Αφού λέτε ότι θα μας διώξετε από το ευρώ, εμείς με ποιο δικαιώμα θα δανειστούμε από εσάς 3,2 δις σε ευρώ δεδομένου ότι, όταν μας διώξετε, δεν θα έχουμε ευρώ να σας ξεπληρώσουμε;»

Το εν λόγω Πρόγραμμα 24 Ημερών έχει δύο σκοπούς: Πρώτον, να κλείσει τα στόματα όσων συνεχίζουν να αναφέρονται στην αδυναμία της ελληνικής κυβέρνησης να νομοθετεί «μεταρρυθμίσεις». Δεύτερον, να εξαναγκάσει την κα Μέρκελ και τους υπόλοιπους ηγέτες των πλεονασματικών χωρών να αποφασίσουν τι θα κάνουν με την Ελλάδα μια ώρα αρχίτερα. Αν η κυβέρνησή μας ανακοινώσει ότι τα 3,2 δις που χρωστάμε στην ΕΚΤ θα «αναδιαρθωθούν» μονομερώς, οι εταίροι μας θα αναγκαστούν εκείνη την στιγμή να αποφασίσουν είτε να ολοκληρώσουν την αναδιάρθωση τους χρέους μας (καθώς και της υπόλοιπης ευρωζώνης, σώζοντας έτσι το ευρώ) είτε να μας οδηγήσουν στην έξοδο (φέρνοντας, εν αγνοία τους, το τέλος του ευρώ). Αντίθετα με την επικρατούσα άποψη (που λέει πως όσο περισσότερο καθυστερεί αυτή η απόφαση τόσο καλύτερα), η πραγματικότητα είναι ότι όσο πιο πολύ αργούν να αποφασίσουν τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να αποφασίσουν την εκπαραθύρωσή μας.

(*) Η ΕΚΤ επισήμως ισχυρίζεται ότι αυτά τα κέρδη τα επιστρέφει στις Κεντρικές Τράπεζες που την απαρτίζουν και εκείνες πράττουν κατά βούληση. Πράγματι, κάποιες (π.χ. η Γαλλική) τα επιστρέφουν στην Ελλάδα. Άλλες όμως δεν το κάνουν. Μόνο και μόνο ότι το πτωχευμένο ελληνικό δημόσιο πρέπει να δανειστεί μέσα στο καλοκαίρι αυτά τα έξτρα 900 εκατομμύρια αποτελεί μομφή για τα περί ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.

Toυ ΓΙΑΝΝΗ ΒΑΡΟΥΦΑΚΗ*