Ανάμεσα σε μάγκες, μάγκας

Έχουμε 362 επισκέπτες συνδεδεμένους

Του Νίκου Τσακνή

ΑΝΑΜΕΣΑ σε μάγκες, γίνεσαι μάγκας· ανάμεσα σε ανώριμους, ανώριμος· μέσα στα παιδιά και στη λατρεία τους, προβαίνεις σε παιδαριώδεις αναλύσεις· και στο μάτι του κυκλώνα της πίστης, χάνεις κάθε ελευθερία να αμφιβάλεις. Έχουμε μήπως άλλου είδους προσωπικές εμπειρίες; Οι ιδεολογίες –της μαγκιάς, της φυλής, της δικτατορίας του προλεταριάτου, της νεότητας, του θεού, του πλούτου, της κατανάλωσης– σου κλέβουν το μυαλό, σε καθηλώνουν με τους κώδικες, σε βυθίζουν σε ό,τι δεν υπάρχει. Έχουμε διαψεύσει ποτέ τον κανόνα εμείς οι ίδιοι;

Συλλογικότητες συμφερόντων

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ τα χάνει μέσα στις συλλογικότητες. Παραλλάσει. Υποδύεται αυτόν που δεν υπήρξε ποτέ κατά βάθος. Ό,τι εκφράζει δεν είναι ποτέ σε αντιστοιχία με την εσώτερη πραγματικότητά του. Η προς τα έξω εικόνα του ώριμου –στοχαστή, καθηγητή, πολιτικού, συνδικαλιστή, επαναστάτη– είναι ένας χοντροκομμένος μύθος.

ΟΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΕΣ, όπως έχουν καταντήσει, σπρώχνουν τον άνθρωπο στην τεχνητή ανωριμότητα. Οι σύγχρονοι άνθρωποι και κυρίως οι ήρωες της δημοσιότητας δεν κάνουν ποτέ αυτό που θέλουν, ούτε αισθάνονται όπως τους επιβάλει η φύση τους, αλλά το μεγαλύτερο μέρος των συναισθημάτων και των πράξεών τους επιβάλλεται έξωθεν. Ωθούνται σε πράξεις, καταστάσεις, σκέψεις και αισθήματα άσχετα προς τη θέλησή τους. Και μόνον αργότερα προσαρμόζονται ψυχικά σε όσα αναγκάστηκαν να αποδεχθούν, αναζητώντας έτσι, με βάση την εμπειρία, δικαιολογίες και εξηγήσεις, καθώς τους φοβίζει η χαοτική πλευρά των πραγμάτων, το παράλογο, η αναρχία.

ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ συλλογικότητες –κόμματα, δήμοι, συνδικάτα, σύλλογοι, επαγγελματικές οργανώσεις, μαγκαρίες– επιβάλλουν τη μάσκα, την οποία είναι υποχρεωμένα να φορούν τα μέλη τους, αλλά και τη στάση που πρέπει να κρατούν για να γίνουν αποδεκτά. Αυτή είναι και η μόνη εξήγηση γιατί ενώ ένας πατέρας είναι κτήνος ως αφεντικό στην επιχείρηση του δήμου, μπορεί να είναι στοργικός απέναντι στο παιδί του. Ή, γιατί ενώ μια νεαρή γυναίκα είναι μια θαυμάσια φίλη, μπορεί να είναι σαδίστρια στο χώρο της δουλειάς της. Ή πάλι, γιατί ενώ το στυλ ενός άντρα σε παρέες που έχουν καταργήσει κάθε ιεραρχία είναι ελκυστικό, μπορεί να είναι άγριο και χυδαίο στις σχέσεις που αναπτύσσει στο κόμμα του. Ή, ακόμα πιο χαρακτηριστικό, γιατί ένας μαφιόζος μπορεί να σταθεί ως ήρωας του σινεμά: η εξήγηση είναι και πάλι ότι το αίμα –που «εκδίκηση ζητάει»– παίζει στην οθόνη πλάι-πλάι με τον έρωτα για τη μοιραία γυναίκα που αυτός της δείχνει όλη του την τρυφερότητα.

Κακοχωνεμένες βεβαιότητες

Ο ΑΝΕΠΑΡΚΩΣ χωνεμένος μαρξισμός σε ωθεί στην εύκολη απόφανση ότι, αν χρειαστεί, θα σύρεις κι εσύ το χορό του εμφυλίου, κι ας μην έχεις ποτέ σκοτώσει μυρμήγκι.

Η ΦΛΟΓΕΡΗ ένταξή σου στο μάγκικο, μαζί με όσους βρίζουν ό,τι δεν μπορούν να χώσουν ανάξια στο τσεπάκι τους, σε οδηγεί και στη συμπαράταξη με όσους νομίζουν ότι κατάλαβαν μια και καλή τα πάντα –όλα τα νοήματα–, κι ας μην είσαι από ’κείνους που έχουν μέσα τους την τυπική δυσπιστία του αγροίκου, ούτε τη στόφα του ξερόλα.

Η ΕΝΤΟΝΗ επιθυμία σου να είσαι διδακτικός –όταν δεν είσαι σκέτος ψηφοθήρας– σε κάνει να αναζητάς τη νεολαία, και κυρίως τις εκρήξεις του θυμού της, ως σκέπη στις θύελλες του καιρού που δεν επιδέχεται θέσφατα, ως πρόσχημα για την απουσία προτάσεων τίμιας και αποτελεσματικής διαχείρισης, κι ας είσαι έτοιμος να δεχθείς το θλιβερό –έστω– προνόμιο της ωριμότητας, κι ας μην αρνείσαι πια ότι μεγάλωσες, ότι σού πρέπει να αρχίσεις να αναδέχεσαι τις ευθύνες των πράξεών σου.

ΤΟ ΔΕΣΙΜΟ σου με το αίμα και τη φυλή, η αρειμάνια προσκόλληση στη φάρα σε σπρώχνει σε μίση, πάθη και εγκλήματα, κι ας είσαι στη φάση της επιθυμίας να εξανθρωπίσεις βάρβαρες ζώνες.

ΜΕ ΑΛΛΑ ΛΟΓΙΑ, στο κόμμα εξωθείσαι σε μια παράσταση που πείθει την καθοδήγηση ότι δικαίως φέρεις τον τίτλο του μέλους, ενώ λίγο αργότερα στους φίλους σου άνετα κριτικάρεις τις αποφάσεις που συμφώνησες να ληφθούν· στην υπηρεσία υποχρεώνεσαι να κινείσαι με τρόπο που δίνει την εντύπωση ότι ανησυχείς για την εύρυθμη λειτουργία της, ενώ στους δικούς σου χλευάζεις τη γραφειοκρατία του συστήματος· στη μαγκαρία υπερθεματίζεις σε παραβατικές συμπεριφορές για να μυηθείς ή να καθιερωθείς, ενώ στη γυναίκα που είναι δίπλα σου κοροϊδεύεις τη μαλακία που τους δέρνει όλους· στην κατά συνθήκη παρέα μιλάς πρώτος για θέματα που ξέρεις ότι τη θέλγουν, ενώ είσαι ο πρώτος που αηδιάζεις με τις σάχλες που λέγονται· στην εκκλησία κάνεις το σταυρό σου γονυπετής, ενώ πίσω απ’ την πλάτη του προϊστάμενου σου κατεβάζεις καντήλια.

ΒΑΣΙΛΙΚΟΤΕΡΟΣ του βασιλέως, αλλά και διαπρύσιος κατακριτής του. Επαναστατικότερος όλων στην κριτική της κοινωνίας, αλλά και αντιδραστικότερος όλων στις σχέσεις με το άλλο φύλο. Καθηγητής στο πανεπιστήμιο, αλλά και υπηρέτης προγραμμάτων. Διαρκώς επικριτής του τζάμπα μάγκα, αλλά και μάγκας που δεν έχει έλεος όταν είναι να κερδίζει για να λέει ότι αξίζει, όταν είναι να πουλάει φύκια για μεταξωτές κορδέλες, όταν είναι ν’ ακούει ότι «ήταν μαγκιά του», κι ας έχει πατήσει επί πτωμάτων.

ΛΙΓΟ να μην προσέξεις, ο άλλος σου βάζει στο στόμα κουβέντες δικές του, αγωνιώντας αν θα της δεχθείς. Μόλις ελαστικό αν σε πετύχει, ο ομοϊδεάτης θα επιχειρήσει να σου βγάλει με το τσιγκέλι την δική του αιρετική ιδέα. Ελάχιστα ενδοτικός αν παρουσιαστείς, ο μάγκας θα θελήσει να έχει τεκμήρια ότι κι εσύ συμφωνείς με τις παπαριές που σκαρφίζεται. Έστω γενικά να συμφωνήσεις, ο δικός σου αρχίζει την εξειδίκευση με τα ατέλειωτα «έτσι δεν είναι σε παρακαλώ;» για να μην υπάρχουν αμφιβολίες ότι δεν έχει συνένοχο. Ο καθένας ζητάει να ακούσει όχι τον άλλον, αλλά την ηχώ των λόγων του σε άλλη τονικότητα. Ο «σφοδρότατος αυτοματισμός της [ιδιωτικής] ατομικής ελευθερίας» ξεδιπλώνεται για να κατισχύσει.

Η αλλοτρίωση

ΌΜΩΣ όλοι, χωρίς την παραμικρή εξαίρεση, έχουμε τέτοιες εμπειρίες. Ποιος δεν έχει αναθεματίσει τον εαυτό του, ύστερα από μια παράσταση που έδωσε, αφού δεν είχε την παραμικρή σχέση με τον ηθοποιό που τη διεκπεραίωσε: Οι συλλογικότητες που μας υποχρέωσαν σ’ αυτήν ωφελήθηκαν, ενώ εμείς όχι· αυτές που μας έσπρωξαν σ’ ένα φτηνό ιδεολογικό παραλήρημα ενισχύθηκαν, ενώ εμείς βυθιστήκαμε στη σύγχυση· οι ίδιες που μας καθήλωσαν στην παιδικότητα κέρδισαν, ενώ εμείς ποντιστήκαμε στην ανωριμότητα.

ΟΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΕΣ μάς στήνουν παγίδα να εκθειάζουμε το ασήμαντο. Η αδιάκοπη συνάφεια υποκλέπτει τη συνενοχή μας στην άνοδο κάθε ασημαντότητας. Η διαρκής μας θέση ανάμεσα σε φίλους και εχθρούς διαμορφώνει το ύφος που δεν είναι δικό μας, αλλά της ίδιας ασημαντότητας. Οι αποστάσεις δεν τηρούνται από εαυτούς και αλλήλους, και ο μηχανισμός της έμμονης σχέσης με τα ίδια αποκρουστικά πράγματα βρίσκει τρόπο να εγκαθίσταται οριστικά.

ΣΤΟΝ ΔΗΜΟ, στο κόμμα, στην παρανομία, στο συνδικάτο, στον εξωραϊστικό, και με εγγενή την έφεση για στρατηγήματα κλεπτοσύνης και απάτης, οι άνθρωποι-ηθοποιοί αλλοτριώνονται, στερούνται τη δυνατότητα να είναι οι ίδιοι οι εαυτοί τους. Τα σύγχρονα σύνολα περιφρονούν τον φυσικό κοινοτισμό, και απλώς, αναπαριστούν τη συμπεριφορά ελεύθερων ανθρώπων. Μέσω ενός κομματικού, συλλογικού ή άλλου μοντέλου λειτουργίας, με διαδικασίες-παραμέτρους που αποτελούν είδωλα της ανθρώπινης διάστασης, οι συλλογικότητες προσομοιώνουν τον άνθρωπο. Δεν τον αφήνουν να είναι.

Αφιέρωμα στους
«Κωδικοποιητές αισθημάτων»:
Βίτολντ Γκομπρόβιτς
(Μαθήματα φιλοσοφίας
σε έξι ώρες και ένα τέταρτο)
Φραντσέσκο Καταλούτσιο
(Πρόλογος)
Εκδόσεις Πατάκη
Αθήνα 2008

Player για Android

Android Player

Απο το κινητό σας πάτε στο: ρυθμίσεις -> ασφάλεια -> και ενεργοποιήστε την εγκατάσταση εφαρμογών απο άγνωστες πηγές. Με μία εφαρμογή QR Code Reader σκανάρετε την παραπάνω εικόνα ή πατήστε εδώ.

Στήλες

Ο καιρός

Πατήστε για λεπτομέρειες

Νέες Αναρτήσεις