Η "Διεθνής" στα ποντιακά

Ο Βλάσης Αγτζίδης κατέγραψε (τόσο στην ποντιακή διάλεκτο όσο και στη δημοτική) και δημοσίευσε τη "Διεθνή" που τραγουδούσαν οι Έλληνες Πόντιοι στην ΕΣΣΔ τον Μεσοπόλεμο. Ο Νίκος Αποστολίδης, φιλόλογος στην Κατερίνη, έπαιξε στη λύρα του και τραγούδησε αυτή την άγνωστη στους υπόλοιπους εκδοχή της "Διεθνούς". Με την απόδοση στη δημοτική γλώσσα, ξεκινούσε κάθε μέρα το ελληνικό σοβιετικό σχολείο, έως ότου το 1937 η ελληνική εκπαίδευση στην ΕΣΣΔ απαγορεύτηκε και τα σχολεία έκλεισαν.

Η εκτέλεση του ύμνου της Κομμουνιστικής Διεθνούς από το Νίκο Αποστολίδη βασίστηκε σε μια προσπάθεια να παρουσιαστούν ενιαία οι δύο ελληνικές σοβιετικές εκδοχές της Διεθνούς: στα ποντιακά και στη δημοτική.

Οι στίχοι της Διεθνούς στα ποντιακά μεταφράστηκαν από έναν Πόντιο κομμουνιστή του Καυκάσου τον Η. Κ. Χιώτη. Ο Χιώτης ήταν μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρωσίας από το 1904 και είχε σημαντική δράση κατά την κατάληψη της Αμπχαζίας απ' τους μπολσεβίκους. Εκτελέστηκε από τους οπαδούς του Μπέρια κατά την έναρξη των σταλινικών διώξεων (1937) μαζί με όλη την κομματική ηγεσία των Ελλήνων της Αμπχαζίας.

Σκωθέστεν σεις που ως ατώρα
ημέραν 'κ' είδετε καλόν
σα ντέρτια πάντα και σα πόνια,
σκωθέστεν έρθεν ο καιρόν.

Εμάς κανείς 'κι θα γλυτών' μας
νε βασιλιάντ' και νε θεοί.
Αν θέλουμε ελευθερίαν
ας ψαλαφούμε μαναχοί.

('κ'='κι=ουκί, νε=ούτε, ψαλαφούμε=ψάχνουμε, ζητάμε)

Επίσης, η Διεθνής τραγουδιόταν και στη δημοτική σε μετάφραση του Γιάγκου Κανονίδη. Αυτή η μορφή της Διεθνούς, τραγουδιόταν κάθε πρωί στα ελληνικά σοβιετικά σχολεία πριν την έναρξη των μαθημάτων:

Ξυπνάτε απόκληροι του κόσμου
της πείνας δούλοι, της σκλαβιάς,
το κράτος ρίξτε των τυράννων
εσείς οι γιοί της εργατιάς.

Κανείς εμάς δεν θα γλώτωσει
θεοί, ήρωες ή βασιλείς
τη λευτεριά δε θα μας δώσει
αν δεν αγωνιστούμε μεις

Πίσω να πάρετε το βιός σας
και να σωθείτε απ' το ζυγό
με το σφυρί εμπρός στο έργο
οπού το σίδερο ζεστό.

Κι είναι αυτός μας ο αγώνας
κρίσιμος μα και σκληρός
στην Ιντερνασιονάλε
παιδιά ο λυτρωμός

Ο Γιάγκος Κανονίδης ήταν ένας σημαντικός διανοούμενος του σοβιετικού ελληνισμού. Γεννημένος στον Πόντο, ήταν απ' αυτούς που εξέφρασαν τις νέες ιδεολογικές αναζητήσεις και συγκρούστηκαν με την παραδοσιακή ελληνική διανόηση της Τραπεζούντας στις αρχές του 20 αιώνα. Με αφορμή τη συγγραφή ενός σκληρού άρθρου κατά του μητροπολίτη Χρύσανθου με τον τίτλο "Οι χουλιγκάνοι του Χλωμού Άστεως", αναγκάστηκε να καταφύγει στη Ρωσία και να αναζητήσει δουλειά ως δάσκαλος στο κοινοτικό ελληνικό σχολείο της Ανάπα.

Εντάχθηκε νωρίς στο ρωσικό κομμουνιστικό κίνημα και δραστηριοποιήθηκε πολιτικά εντός των ελληνικών κομματικών οργανώσεων. Ήταν αδελφός του Κώστα Τοπχαρά (Κανονίδη), εκπαιδευτικού, συγγραφέα, παλιού δημοτικιστή και ηγετικό στέλεχος στην τάση των ποντιιστών (δηλαδή αυτών που επιθυμούσαν την ανάδειξη της ποντιακής διαλέκτους ως της επίσημης ελληνικής γλώσσας στην ΕΣΣΔ). Ο Γιάγκος Κανονίδης ήταν γνωστός με τα λογοτεχνικά ψευδώνυμα "Δάμων Εριστέας", "Γιάννης Ανατολίτης" και "Μασχαράνον". Μετέφρασε Ρώσους συγγραφείς στην ποντιακή. Από τις σημαντικότερες απόπειρες χρησιμοποίησης της ποντιακής ήταν η μεταγραφή των έργων του Ομήρου στη γλώσσα αυτή.

Ο Γιάγκος Κανονίδης εκτελέστηκε κατά τη διάρκεια των σταλινικών διώξεων 1937-38.

Dim lights

(Βλάσης Αγτζίδης, Παρευξείνιος Διασπορά. Οι ελληνικές εγκαταστάσεις στις βορειοανατολικές ακτές του Εύξεινου Πόντου, Θεσσαλονίκη, 1997, σελ. 388-391, 418)

πηγή