Μεσοπρόθεσμη Απάτη

Του Δημήτρη Καζάκη Οικονομολόγου – Αναλυτή

Την ίδια ώρα, ο Ομπάμα φαίνε­ται να πιέζει τη Μέρκελ για την Ελλά­δα, ενώ το Συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης φαίνε­ται να μην μπορεί να καταλήξει που­θενά.

Οι γερμανικές τράπεζες δηλώνουν έτοιμες να στηρίξουν την Ελλάδα. Οι επικεφαλής 35 ευρωπαϊκών κολοσ­σών, όπως η Siemens, η Τhyssen, η Repsol, η Total κ.ο.κ., ζητούν με δή­λωσή τους να διασωθεί η Ελλάδα. Όλοι φαίνεται να κόπτονται για το τι θα απογίνει η ψωροκώσταινα. Εκδή­λωση ευρωπαϊκής αλληλεγγύης ή, πολύ απλά, συμφέρον και σκοπιμό­τητα;

Γιατί όλη αυτή η φασαρία; Την απάντηση δίνει ο επικεφαλής της μεγαλύτερης εταιρείας διαχείρισης ομολόγων παγκοσμίως, της Pimco. Αύξηση του κινδύνου άτακτης χρεο­κοπίας της Ελλάδας και επιδείνωσης των επιπτώσεων από τη μετάδοση της κρίσης χρέους εκτιμά λοιπόν η Pimco.

Ο επικεφαλής της Pimco Μοχάμεντ Ελ-Εριάν δήλωσε την Τετάρτη 22.6 από την Ταϊπέι πως τα επόμενα τρία χρόνια θα αυξηθούν τα προβλήματα για τις οικονομίες διεθνώς και εκτίμη­σε πως ειδικά η Ελλάδα θα έλθει αντι­μέτωπη με την πτώχευση.

«Θα δούμε διαφορετικές οικονο­μίες να αντιμετωπίζουν διαφορετικά προβλήματα. Για τις ευρωπαϊκές οι­κονομίες, ειδικά την Ελλάδα, αυτό θα είναι η πτώχευση» δήλωσε. Πάντως, χαρακτήρισε «απίθανο» να πυροδο­τήσει η ελληνική χρεοκοπία μια νέα παγκόσμια χρηματοοικονομική κρί­ση, σημειώνοντας πως αυτό δεν είναι και αδύνατο.

Ο επικεφαλής του τμήματος δια­χείρισης ευρωπαϊκού χαρτοφυλακί­ου της Pimco Άντριου Μπολς δήλωσε στην τηλεόραση του Bloomberg ότι η Ελλάδα είναι ουσιαστικά χρεοκοπη­μένη και οποιαδήποτε προσπάθεια να λυθεί το πρόβλημα χρέους της με νέο μηχανισμό διάσωσης απλώς με­ταθέτει χρονικά το πρόβλημα. Σύμ­φωνα με τον ίδιο, η ψήφος εμπιστο­σύνης στην κυβέρνηση Παπανδρέου δίνει χρόνο στην Ευρώπη για να απο­τρέψει τη μετάδοση της κρίσης και σε άλλες οικονομίες, όπως η Ισπανία. «Η ανησυχία που έχουμε είναι ότι, όταν μεταθέτεις το πρόβλημα, αυξάνεις τον κίνδυνο μιας άτακτης χρεοκοπίας και χειρότερων επιπτώσεων από τη μετάδοση της κρίσης» δήλωσε, προσθέτοντας πως η Ευρώπη θα έπρεπε να βρει ένα υποστηρικτικό πλαίσιο για μια ομαλή αναδιάρθρωση του ελ­ληνικού χρέους.

Πίεση αγορών στην ευρωζώνη

Η επιμονή στην αναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας έχει αφενός άμεση σχέση με τη συσσώρευση με­γάλης ποσότητας CDS για τα ελληνικά ομόλογα στις ΗΠΑ. Πάνω από το 63% των αγορασμένων CDS για τα ελληνι­κά ομόλογα βρίσκονται στις ΗΠΑ και, όπως είναι φυσικό, οι αμερικανικές αγορές είναι εξαιρετικά εκτεθειμέ­νες, έστω έμμεσα, σε κάθε μονομε­ρή ενέργεια της Ελλάδας. Η αναδι­άρθρωση του χρέους μπορεί να είναι καταστροφική για τις μεγάλες ευρω­παϊκές τράπεζες που δεν έχουν ακό­μη ξεφορτωθεί τα πακέτα ελληνικού χρέους που κατέχουν, αλλά η καλύτε­ρη λύση για όσους έχουν επενδύσει σε ελληνικά CDS.

Αυτούς άλλωστε έτρεξαν και οι οίκοι αξιολόγησης να υπερασπιστούν όταν ανακοίνωσαν ότι μια συνολι­κή ρύθμιση του χρέους της Ελλάδας θα θεωρεί επίσημα ως πτώχευση (default). Δεν έχουν άδικο. Όμως το βασικό ζητούμενο των αντιπαραθέ­σεων που γίνονται με αφορμή την Ελ­λάδα, δεν αφορά την τύχη του χρέους της, αλλά την ανάγκη μετεξέλιξης της ευρωζώνης.

Οι αγορές, ειδικά οι υπερατλαντι­κές, έχουν πειστεί ότι η ευρωζώνη με την υπάρχουσα δομή και αρχιτεκτονι­κή δεν είναι πλέον βιώσιμη. Από την άλλη, δεν θέλουν με τίποτα να δουν τη Γερμανία να φεύγει από την ευρωζώνη. Επομένως πιέζουν με κάθε τρόπο να προχωρήσει γρήγορα η ευρωζώνη σε μια ακόμη πιο συγκεντρωτική και απόλυτα ανελαστική οικονομική ζώ­νη, όπου τα κράτη - μέλη, ακόμη και η Γερμανία, θα παραδώσουν την κυ­ριαρχία τους στα υπερεθνικά όργανα και τις αγορές κεφαλαίου.

Βασικό εργαλείο για μια τέτοια με­τεξέλιξη της ευρωζώνης είναι η εισα­γωγή του ευρωομολόγου. Κι αυτός εί­ναι ο βασικός λόγος που αντιστέκεται σθεναρά η Γερμανία, η οποία γνωρί­ζει ότι το ευρωομόλογο δεν θα είναι μόνο ένα θαυμάσιο εργαλείο κερδο­σκοπίας σε βάρος της, αλλά και η αγ­χόνη με την οποία θα απαγχονιστεί η οικονομία της τα αμέσως επόμενα χρόνια.

Η ελληνική πτώχευση

Η αλήθεια είναι ότι η χρεοκοπία της Ελλάδας έχει μπει στην τελική της φάση. Γι’ αυτό και το όλο μέλημα των Ευρωπαίων και των Αμερικανών, αλ­λά και των αγορών, είναι τα θραύσμα­τα της επίσημης πτώχευσης να μην είναι θανατηφόρα για την ευρωζώνη και την παγκόσμια οικονομία. Προπα­ντός δεν πρέπει να είναι μια άτακτη ή μη ελεγχόμενη πτώχευση. Δηλαδή μια μονομερής πτώχευση χωρίς πρώτα να έχουν εξασφαλιστεί τα συμφέ­ροντα των δανειστών. Γι’ αυτό πασχί­ζουν άπαντες.

Στο ίδιο μήκος κύματος δουλεύει και η κυβέρνηση Παπανδρέου. Είναι αποφασισμένη να τελειώσει τη βρό­μικη δουλειά που της έχει ανατεθεί πάση θυσία και έπειτα να φύγει. Βα­σική αποστολή της ανασχηματισμέ­νης κυβέρνησης συλλογικής ευθύνης του ΠΑΣΟΚ είναι, αφενός, να περάσει το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα πα­ρεμβάσεων (δηλαδή μέτρων) και απο­κρατικοποιήσεων (δηλαδή ξεπουλή­ματος) και, αφετέρου, να στήσει τον συγκεκριμένο μηχανισμό ταχύτατης εκποίησης της χώρας. Κι επειδή η ταχύρρυθμη εκποίηση της χώρας προ­σκρούει σε πολλά και μεγάλα νομικά κωλύματα με βάση το ισχύον εγχώριο δίκαιο και τους νόμους, επιλέχθηκε ο μετρ της νομικής παραπλάνησης να ηγηθεί του υπουργείου Οικονομικών. Ο κ. Βενιζέλος μπορεί να μην έχει ιδέα από οικονομία και οικονομικά, αλλά γνωρίζει πολύ καλά την τέχνη της συγκάλυψης κατάφωρων παρα­νομιών. Μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για τον αρχιτέκτονα της ενσωμάτωσης στο Σύνταγμα των διατάξεων για τη (μη) ευθύνη των υπουργών. Πρόκειται για κάποιον που έχει δι­απρέψει στον συγκεκριμένο τομέα.

Ο κ. Βενιζέλος προΐσταται ενός υπουργείου που έτσι κι αλλιώς έχει τεθεί στον αυτόματο πιλότο της τρό­ικας. Η παρουσία του εκεί μπορεί να του δίνει την ευκαιρία να εκφωνεί ομιλίες βλαχοδήμαρχου, όπως αρέ­σκεται να κάνει, νομίζοντας ότι είναι πρωθυπουργός στη θέση του πρωθυ­πουργού, αλλά η βασική του αποστο­λή είναι να καλύψει νομικά τις απί­στευτες παρανομίες που έχουν συ­ντελεστεί και συντελούνται από την κυβέρνησή του. Να απαλλάξει, δηλα­δή, υπουργούς και στελέχη της σημε­ρινής κυβέρνησης από το άγχος του ειδικού δικαστηρίου. Κι επίσης να δη­μιουργήσει το νομικό υπόβαθρο της ανεξάρτητης εταιρείας που απαιτεί η τρόικα για να αναλάβει την ταχύτατη εκποίηση δημόσιου πλούτου και αγα­θών. Βεβαίως, όσο μάστορας κι αν εί­ναι ο κ. Βενιζέλος σε τέτοιες πρακτι­κές, το σκαμνί επί εσχάτη προδοσία δεν πρόκειται να το γλιτώσει κανείς.

Οι πιστωτές κατ… επείγονται

Κατά τ’ άλλα, τώρα προέχει η ψήφι­ση του Μεσοπρόθεσμου Προγράμμα­τος, και μάλιστα με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Τι είναι αυτό το Μεσοπρόθεσμο; Πρόκειται για ένα πρό­γραμμα παρεμβάσεων, όπως αποκα­λείται, με σκοπό να συγκεντρώσει την περίοδο 2011-2015 πάνω από 28 δισ. ευρώ από τον δραστικό περι­ορισμό των δημόσιων δαπανών (κο­ντά 15 δισ. ευρώ) και από την αύξη­ση των δημόσιων εσόδων (σχεδόν 13 δισ. ευρώ).

Επενδύσεις αρπαχτής

Αν σκεφτεί κανείς ότι με βάση τις προβλέψεις του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος το ΑΕΠ την περίοδο 2011-2015 εκτιμάται αυθαίρετα ότι θα αυξηθεί κατά 26,5 δισ. ευρώ, στην πράξη αυτή η αύξηση θα εξανεμιστεί από τις περικοπές και τη λιτότητα του Μεσοπρόθεσμου. Στην πραγμα­τικότητα, με βάση και την εμπειρία του πρώτου χρόνου του μνημονίου, το Μεσοπρόθεσμο θα βουλιάξει το ΑΕΠ της περιόδου 2011-2015 τουλά­χιστον κατά 12%.

Όμως μην ανησυχείτε, θα υπάρ­ξει ανάπτυξη γιατί, σύμφωνα με τους οπαδούς του Μεσοπρόθεσμου, θα ανοίξουν όλες οι αγορές, μαζί και η εργασίας, θα καταργηθεί κάθε έν­νοια κοινωνικής ή άλλης προστασί­ας, ώστε να έρθουν επενδυτές για να επενδύσουν. Βεβαίως το τι επεν­δυτές θα έρθουν ήδη το ξέρουμε, όπως ξέρουμε από τώρα και το πού θα επενδύσουν. Μια ανοιχτή οικονο­μία με τα εξωγενή ελλείμματα πα­ραγωγής, όπως είναι η Ελλάδα, είναι προνομιακός χώρος για κερδοσκοπία άνευ προηγουμένου από κρατικοδί­αιτα ιδιωτικά μονοπώλια της ημεδα­πής και της αλλοδαπής.

Αυτός άλλωστε ο χαρακτήρας των επενδυτών και των επενδύσεων που αναμένονται στην ελληνική οικονο­μία εξασφαλίζεται και από το πρω­τοφανές πρόγραμμα αποκρατικο­ποιήσεων και ιδιωτικοποιήσεων που περιλαμβάνεται στο Μεσοπρόθεσμα Πρόγραμμα. Από αυτό το πρόγραμμα η κυβέρνηση υπολογίζει να εισπρά­ξει έως το 2015 γύρω στα 50 δισ. ευρώ. Για το πρόγραμμα αυτό και για το τι σημαίνει αυτή η μαζική εκποίηση δημόσιας περιουσίας, έχουμε ανα­φερθεί παλιότερα και θα αναφερ­θούμε αναλυτικότερα σε επόμενο σημείωμα. Αυτό που αξίζει να επι­σημάνουμε είναι ότι αυτή η εκποίη­ση αγγίζει περιουσιακά στοιχεία που ξεπερνούν τα 120 δισ. ευρώ, δηλαδή πάνω από 50% του ΑΕΠ της χώρας. Κι αυτό είναι μόνο η αρχή. Πρόκειται για το μεγαλύτερο πρόγραμμα εκποί­ησης που έχει εκπονηθεί για ευρω­παϊκή χώρα. Εφάμιλλο των μαζικών εκποιήσεων που επιβλήθηκαν στη Γερμανική Λαϊκή Δημοκρατία (98% επί του ΑΕΠ), όταν προσαρτήθηκε από την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, στην Πολωνία (68% επί του ΑΕΠ), στη Σλοβακία (92% επί του ΑΕΠ) και αλλού στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη στις αρχές της δε­καετίας του ’90.

Δημοσιονομικό αδιέξοδο

Ας δούμε, όμως, συγκεκριμένα τι προβλέπει το Μεσοπρόθεσμο. Ο πί­νακας 1 δίνει τις εκτιμήσεις της κυ­βέρνησης για την εξέλιξη βασικών δεικτών του προϋπολογισμού για ολό­κληρη την περίοδο 2009-2015. Αυτό που καταρχάς κάνει εντύπωση είναι το πόσο διαφέρουν οι εκτιμήσεις του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης που δίνονται σήμερα με το Μεσοπρό­θεσμο σε σύγκριση με τις εκτιμήσεις που δίνονταν την εποχή του μνημονί­ου. Όταν επιβαλλόταν το μνημόνιο, η εκτίμηση από τρόικα και κυβέρνηση ήταν ότι μέχρι το 2014 το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα είχε πέσει κάτω από το 3%! Σήμερα, έναν χρόνο μετά, οι επίσημες εκτιμήσεις της κυ­βέρνησης είναι ότι, παρά τα απανωτά μέτρα του μνημονίου, παρά το λιντσά­ρισμα εισοδημάτων και δαπανών, το έλλειμμα αυτό θα βρίσκεται το 2014 κοντά στο 14%! Τι σημαίνει αυτό; Κα­ταρχάς σημαίνει πλήρη και παταγώδη αποτυχία των δημοσιονομικών στό­χων του μνημονίου. Κι όχι μόνο αυτό. Οι πολιτικές του μνημονίου αποτέ­λεσαν βασικό παράγοντα δραστικής επιδείνωσης της όλης κατάστασης, οδηγώντας την ελληνική οικονομία σε ελεύθερη πτώση.

Θα απολογηθεί κανείς γι’ αυτό; Θα μας εξηγήσει κανείς πώς γίνεται να πέφτουν τόσο έξω οι εκτιμήσεις και οι προβλέψεις των εμπνευστών της εφαρμοζόμενης πολιτικής και οι ίδι­οι να επιμένουν ότι οι συνταγές τους είναι οι μόνες σωστές; Πώς γίνεται οι πολιτικές του μνημονίου να οδηγούν σε μια τόσο δραματική επιδείνωση και να εμφανίζεται ως λύση η συνέχι­ση των ίδιων πολιτικών; Τι άλλο εκτός από ακόμη βαθύτερη ύφεση, που παίρνει πια διαστάσεις ανθρωπιστι­κής καταστροφής, μπορεί να περιμέ­νει κανείς από το Μεσοπρόθεσμο;

Τι θα πουλήσουμε... μετά το ξεπούλημα;

Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο από τον πί­νακα 1 είναι η εκτίναξη των τόκων. Αν προσέ­ξει κανείς τα στοιχεία, θα διαπιστώσει ότι η εκτίναξη των τόκων είναι το βασικότερο πρό­βλημα του σημερινού δημοσιονομικού αδιε­ξόδου. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι πληρωτέοι τόκοι έως το 2015 θα ξεπεράσουν τα 30 δισ. ευρώ, με τους μισθούς και τις συντάξεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα να κινούνται γύρω στα 22 δισ. ευρώ.

Ο καθένας πλέον αντιλαμβάνεται τι σημαίνει το επιχείρημα της κυβέρνησης και των υπολοί­πων ότι δίχως δάνεια δεν μπορούμε να πληρώ­σουμε μισθούς και συντάξεις. Είναι τόσο πορωμένοι, τόσο ταυτισμένοι με τα συμφέροντα των δανειστών, ώστε δεν έχουν κανένα πρόβλημα να θυσιάσουν μισθούς και συντάξεις προκει­μένου να πληρωθούν τα τοκογλυφικά. Αυτή η νοοτροπία είναι σίγουρο ότι θα μας οδηγήσει στην επίσημη πτώχευση, όπου μισθοί, συντάξεις, καταθέσεις, περιουσία θα γίνουν βορά των δανειστών της χώρας.

Απογείωση του χρέους

Αν και κανένας από τους τροϊκανούς ή τους κυβερνητικούς δεν μπήκε στον κόπο να μας εξηγήσει πώς γίνεται να πέσουν τόσο έξω στους δημοσιονομικούς στόχους του μνημο­νίου, ωστόσο χρησιμοποιούν το γεγονός αυτό για να πείσουν τον κόσμο ότι χρειάζονται «διορθωτικές παρεμβάσεις». Τι θα αποφέρουν οι διορθωτικές παρεμβάσεις; Δείτε τον πίνακα 2, όπου βλέπουμε τις εκτιμήσεις για την εξέ­λιξη του δημόσιου χρέους χωρίς το Μεσοπρό­θεσμο και με τις παρεμβάσεις του Μεσοπρό­θεσμου.

Αυτό που κάνει εντύπωση με την πρώτη μα­τιά είναι ότι με τις παρεμβάσεις και τις αποκρα­τικοποιήσεις το δημόσιο χρέος το 2015 εκτιμά­ται ότι θα βρίσκεται στα 351 δισ. ευρώ περίπου. Να θυμηθούμε ότι στις 31.12 του 2009 το δημόσιο χρέος της χώρας ήταν λίγο πάνω από τα 298 δισ. ευρώ, ενώ το 2010 λίγο πάνω από 328 δισ. ευρώ. Με άλλα λόγια, μετά το στράγ­γισμα της ελληνικής οικονομίας και των ελλη­νικών νοικοκυριών, καθώς και το γενικευμένο ξεπούλημα, το δημόσιο χρέος θα βρίσκεται, με βάση τις ευνοϊκότερες εκτιμήσεις, σε επίπεδο υψηλότερο από το 2009 και το 2010. Βέβαια η κυβέρνηση εκτιμά ότι το ύψος του δημόσιου χρέους θα βρίσκεται σχεδόν στο 140% του ΑΕΠ της χώρας. Στο ίδιο, δηλαδή, περίπου ύψος που βρισκόταν το 2009 και το 2010.

Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι το εξής: Τι θα έχουμε να πουλήσουμε για να συνεχιστεί η πτώση του δημόσιου χρέους μετά το 2015; Τι πρόσθετη αφαίμαξη θα υποστεί ο Έλληνας ερ­γαζόμενος, το νοικοκυριό του και η ελληνική οικονομία, προκειμένου να συνεχιστεί η πτώ­ση του δημόσιου χρέους, έστω και ως προς το ΑΕΠ; Ή μήπως μέχρι τότε θα έχει κριθεί η τύχη της χώρας και του λαού της; Μήπως μέχρι τότε φτάνει η μέγιστη παράταση ζωής που προορί­ζεται για τη χρεοκοπημένη Ελλάδα;

Τότε τι νόημα έχει το Μεσοπρόθεσμο Πρό­γραμμα και οι πιέσεις της τρόικας; Κανένα. Το μόνο που θέλουν είναι να αγοράσουν λίγο πε­ρισσότερο χρόνο, μπας και μπορέσουν να γλι­τώσουν το ευρώ από το τσουνάμι των χρεοκο­πιών. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι διέξοδος από την κρίση εντός της ευρωζώνης δεν πρόκειται να υπάρξει για την Ελλάδα. Ούτε για τις άλλες χώρες της ευρωζώνης.

Το... ορθό ερώτημα

Συνεπώς το σωστό ερώτημα που πρέπει να θέτει κανείς στον εαυτό του δεν είναι αν θα πτωχεύσει η Ελλάδα, αλλά πότε και υπό ποιες συνθήκες. Κι επομένως θα πρέπει να αναρωτηθεί πολύ σοβαρά τι άλλο μπορεί να γίνει για να αποφευχθεί μια τόσο σίγου­ρη καταστροφή. Θα πρέπει εδώ και τώρα να μετρήσει τι επιθυμεί να ρισκάρει. Να δοκι­μαστεί με τις δυσκολίες και τις απειλές μιας ριζικά διαφορετικής πορείας που ξεκινά με τη μη αναγνώριση του χρέους και την έξο­δο από το ευρώ, η οποία είναι σίγουρο ότι μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερες εποχές τη χώρα και την εργαζόμενη πλειονότητα του πληθυσμού της; Ή να αφεθεί στη βεβαιότη­τα ενός κοινωνικού και οικονομικού ολοκαυ­τώματος μέσα στο ευρώ;

πηγή