Νέμεσις

Ήταν κόρη της Νύκτας και αναφέρουν πως κάποτε την είχε ερωτευτεί ο Δίας κι εκείνη μεταμορφωνόταν συνεχώς για να τον αποφύγει. Στο τέλος είχε πάρει τη μορφή χήνας, αλλά δεν είχε καταφέρει να σωθεί γιατί ο Δίας μεταμορφώθηκε την ίδια στιγμή σε κύκνο κι ενώθηκε μαζί της. Τα αβγό που είχε γεννήσει η Νέμεση το είχαν μαζέψει κάποιοι βοσκοί και το είχαν δώσει στη Λήδα. Από εκείνο το αβγό είχαν γεννηθεί η Ελένη και οι Διόσκουροι.

Ως θεότητα η Νέμεσις απέδιδε στον καθένα την ευτυχία ή δυστυχία που αντιστοιχούσε στην αξία του. Ο ρόλος της ήταν συγγενικός με αυτόν των Μοιρών. Μόνο που οι Μοίρες είχαν σχέση με την ειμαρμένη, προαποφάσιζαν τη μοίρα των ανθρώπων πριν ακόμη γεννηθούν, ενώ η Νέμεσις επιβράβευε ή τιμωρούσε κάποιον με γνώμονα το δίκαιο.

Ήταν η προσωποποίηση της "θείας εκδίκησης", όπως οι Ερινύες, αλλά δεν τιμωρούσε μόνο το έγκλημα, αλλά και κάθε "υπερβολή" και αλαζονεία. Τιμωρούσε τους υπερόπτες και προσπαθούσε να φέρει την ισορροπία ανάμεσα στην τύχη των ανθρώπων.

Έτσι ο Κροίσος, γεμάτος πλούτη και αλαζονεία, οδηγήθηκε από την Νέμεση στην εκστρατεία εναντίον του Κύρου και καταστράφηκε.

Στον Ραμνούντα της Αττικής, κοντά στο Μαραθώνα, λατρευόταν η Νέμεσις ως Ραμνουσία κι είχε περίφημο ιερό. Το άγαλμά της θεάς το είχε σμιλεύσει ο Φειδίας από μάρμαρο της Πάρου, που είχαν φέρει οι Πέρσες στο Μαραθώνα και το προόριζαν για να στήσουν τρόπαιο για τη νίκη που θα πραγματοποιούσαν ενάντια στους Αθηναίους. Επειδή οι Πέρσες είχαν δείξει μεγάλη σιγουριά για τη νίκη τους, υπερβολή και αλαζονεία, η θεά τους τιμώρησε.Υποκίνησε τον αθηναϊκό στρατό στο Μαραθώνα κι οι Πέρσες ηττήθηκαν.

Αργότερα η Νέμεσις ταυτίστηκε με την Αδράστεια, παριστανόταν ως παρθένα κι έμοιαζε με την Αφροδίτη.

Βιβλιογραφία - πηγές

Πλούταρχος, Ηθικά, 3, Α

Αἰδὼς καὶ Νέμεσις τὸν ἀνθρώπινον βίον ἀπολελοίπασιν,
ἀλλὰ καὶ πρόνοια θεῶν συσκευασαμένη τὰ χρηστήρια
πανταχόθεν οἴχεται;

Ησίοδος, Έργα και Ημέρες, 200

καὶ τότε δὴ πρὸς Ὄλυμπον ἀπὸ χθονὸς εὐρυοδείης
λευκοῖσιν φάρεσσι καλυψαμένω χρόα καλὸν
ἀθανάτων μετὰ φῦλον ἴτον προλιπόντ' ἀνθρώπους
Αἰδὼς καὶ Νέμεσις· τὰ δὲ λείψεται ἄλγεα λυγρὰ
θνητοῖς ἀνθρώποισι· κακοῦ δ' οὐκ ἔσσεται ἀλκή.

Στράβων, Γεωγραφικά, 13, 1, 13

Ἀντίμαχος δ' οὕτω
φησίν “ἔστι δέ τις Νέμεσις μεγάλη θεὸς, ἣ τάδε πάντα
“πρὸς μακάρων ἔλαχεν· βωμὸν δέ οἱ εἵσατο πρῶτος
“Ἄδρηστος, ποταμοῖο παρὰ ῥόον Αἰσήποιο, ἔνθα τε-
τίμηταί τε καὶ Ἀδρήστεια καλεῖται.

Αίλιος Αριστείδης, Πρεσβευτικὸς πρὸς Ἀχιλλέα

καὶ μὴν πολὺ βέλ-
τιον τὰς φιλίας ἀθανάτους ἀξιοῦν εἶναι ἢ 'κείνων ἐρχομέ-
νων ὑπὸ τὴν τύχην τῆς ἔχθρας μὴ βούλεσθαι πορίζεσθαι
λύσεις· δύο γὰρ τούτω θεὰ περιέρχεσθον ἅπαντα τὰ τῶν
ἀνθρώπων, Νέμεσις καὶ Δίκη, οὐκ ἐῶσαι μεῖζον τῆς φύ-
σεως φρονεῖν, ἀλλὰ ῥᾳδίως μικροὺς ἐκ μεγάλων ποιοῦσαι,
ἐάν τις αὐτῶν μηδένα ποιῆται λόγον.

Αρτεμίδωρος, Ονειροκριτικόν, 2, 37, 97

Νέμεσις ἀεὶ τοῖς κατὰ νόμον ζῶσιν ἀγαθὴ καὶ μετρίοις
ἀνθρώποις καὶ φιλοσόφοις· τοῖς δὲ παρανομοῦσι καὶ τοῖς
ἐπιτιθεμένοις τισὶ καὶ τοῖς μεγάλων ἀρχομένοις πραγ-
μάτων ἐναντία καθίσταται καὶ ἐμπόδιος τῶν ἐπιχειρου-
μένων· "νεμεσᾶν" γὰρ καλοῦμεν καὶ τὸ ἐμποδὼν ἵστασθαι
τοῖς πραττομένοις κατὰ γνώμην.

Όμηρος, Ιλιάδα, Γ, 156 και Ζ, 335
Ησίοδος, Θεογονία, 223
Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη, 3, 10, 7
Παυσανίας,1, 32, 2