Ακάθεκτος συνεχίζει ο Κρούγκμαν: "Οι Βρυξέλλες σώζουν τις τράπεζες, όχι τους λαούς"!

Paul Krugman

Στην πραγματικότητα η όλη ιστορία αρχίζει να μοιάζει σαν μία αστεία ρουτίνα. Μία ακόμα φορά η οικονομία ολισθαίνει, η ανεργία μαστίζει, οι τράπεζες αντιμετωπίζουν προβλήματα, οι κυβερνήσεις σπεύδουν να τις σώσουν. Όμως για κάποιο λόγο μόνο οι τράπεζες διασώζονται, ποτέ οι άνεργοι.

Για να είμαστε ειλικρινείς, οι Ισπανικές τράπεζες όντως χρειαζόντουσαν βοήθεια για να διασωθούν. Η Ισπανία βρισκόταν προ ενός καταστροφικού κύκλου. Λόγω έλλειψης φερεγγυότητας οι τράπεζες θα αναγκαζόντουσαν να πουλήσουν μέρος του ενεργητικού τους. Αυτό θα οδηγούσε σε μείωση των τιμών του ενεργητικού τους και στη συνέχεια σε περαιτέρω ανησυχία και αμφισβήτηση της φερεγγυότητάς τους.

Οι κυβερνήσεις μπορούν να σταματήσουν αυτόν τον καταστροφικό κύκλο με ενίσχυση της ρευστότητας. Σε αυτήν την περίπτωση όμως θα δημιουργηθεί πρόβλημα με τη φερεγγυότητα της ισπανικής κυβέρνησης, οπότε η ένεση ρευστότητας θα έπρεπε να γίνει από ένα ευρωπαϊκό ταμείο.

Φαίνεται λοιπόν να μην υπάρχει κάτι λάθος με τη διάσωση των Ισπανικών τραπεζών, αν και πολλά εξαρτώνται από τις λεπτομέρειες. Ωστόσο το εντυπωσιακό είναι πως αν και οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν σε αυτή τη διάσωση έχουν επισημάνει πως δεν έχουν καμία πρόθεση να αλλάξουν τις πολιτικές που έχουν οδηγήσει το 25% των Ισπανών εργαζομένων και πάνω από 50% των νέων της χώρας στην ανεργία.

Ειδικότερα, την περασμένη εβδομάδα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αρνήθηκε να μειώσει τα επιτόκια. Αυτή η απόφαση ήταν από τους περισσότερους αναμενόμενη, αλλά δεν σημαίνει πως δεν ήταν πολύ περίεργη. Η ανεργία στην ευρωζώνη έχει αυξηθεί και όλες οι ενδείξεις δείχνουν πως η Ευρώπη εισέρχεται σε μία νέα ύφεση. Εν τω μεταξύ, ο πληθωρισμός επιβραδύνεται και οι εκτιμήσεις των αγορών δείχνουν πως το μέλλον θα υπάρξει μεγάλη πτώση του. Σύμφωνα με τους λογικούς κανόνες της νομισματικής πολιτικής η κατάσταση απαιτεί επιθετική μείωση των επιτοκίων. Όμως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν το έπραξε.

Δεν λαμβάνει μάλιστα υπόψη της τον αυξανόμενο κίνδυνο της κατάρρευσης του ευρώ. Εδώ και χρόνια η Ισπανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες με προβλήματα υποστηρίζουν πως ο μόνος τρόπος για να ανακτήσουν τη δυναμική τους είναι ένας συνδυασμός δημοσιονομικής λιτότητας και «εσωτερικής υποτίμησης», που ουσιαστικά σημαίνει μείωση των μισθών. Είναι πλέον απολύτως σαφές ότι η στρατηγική αυτή δεν μπορεί να λειτουργήσει αν δεν υπάρξει μία ισχυρή ανάπτυξη και ναι μία μέτρια αύξηση του πληθωρισμού στον ευρωπαϊκό πυρήνα, κυρίως στη Γερμανία, που αποτελεί έναν ακόμα λόγο για να μειωθούν τα επιτόκια και να τυπωθεί νέο χρήμα. Όμως η Κεντρική Τράπεζα δεν κινείται προς αυτή την κατεύθυνση.

Εν τω μεταξύ, ανώτεροι αξιωματούχοι υποστηρίζουν πως η λιτότητα και η εσωτερική υποτίμηση θα μπορούσαν να εφαρμοστούν μόνο εάν οι άνθρωποι πραγματικά πιστέψουν στην αναγκαιότητα τους.

Δείτε για παράδειγμα τι είπε στη Λετονία ο Jörg Asmussen, εκπρόσωπος της Γερμανίας στο διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ, η οποία έχει γίνει πρότυπο για τη δήθεν επιτυχημένη λιτότητα. (Αυτός ο ρόλος υπολογιζόταν για την Ιρλανδία. Όμως η οικονομία της Ιρλανδίας αδυνατεί να ανακάμψει). «Η βασική διαφορά μεταξύ Λετονίας και Ελλάδας είναι η συμμετοχή της ίδιας της κοινωνίας στο πρόγραμμα προσαρμογής», δήλωσε ο Jörg Asmussen.

Αυτό ονομάζεται προσέγγιση του Darth Vader στην οικονομική πολιτική. Ο Jörg Asmussen εν ολίγοις λέει στους Έλληνες: «Θεωρώ την την έλλειψη πίστης σας ανησυχητική» (Σημείωση: Ατάκα του Darth Vader από το Star Wars).

Α! Και πως η επιτυχία της Λετονίας έγκειται στο ένας έτος ανάπτυξης ύστερα από τρία χρόνια οικονομικής ύφεσης, σε επίπεδο κατάρρευσης. Είναι αλήθεια πως η ανάπτυξη 5,5% είναι πολύ καλύτερη από το τίποτα. Ωστόσο αξίζει να σημειωθεί πως η οικονομία των ΗΠΑ αυξήθηκε σχεδόν δύο φορές γρηγορότερα 10,9%, το 1934 όταν ανέκαμπτε από την κατάρρευσης της Μεγάλης Ύφεσης.

Συνδέστε όλα αυτά και θα έχετε μία εικόνα της ευρωπαϊκής πολιτικής ελίτ, που είναι πάντα έτοιμη να δράσει για να υπερασπιστεί τις τράπεζες, αλλά απολύτως απρόθυμη να παραδεχτεί πως η οικονομική της πολιτική δεν εξυπηρετεί σε τίποτα τους πολίτες των ευρωπαϊκών χωρών, που υποτίθεται ότι θα πρέπει να εξυπηρετεί.

Παρ’ όλα αυτά οι ΗΠΑ βρίσκονται σε καλύτερη θέση; Οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές των ΗΠΑ δεν είναι τόσο ανησυχητικές όσο της Ευρώπης, αλλά οι προβλέψεις της Fed κάνουν λόγο για χαμηλό πληθωρισμό και πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας για τα επόμενα χρόνια, οι προϋποθέσεις δηλαδή που επιτρέπουν στη Fed να δράσει και να τονώσει την οικονομία. Όμως η Fed δεν θα το κάνει.

Τι εξηγεί αυτή την παράλυση και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού και η συνεχιζόμενη οικονομική καταστροφή; Η πολιτική αποτελεί σίγουρα κομμάτι της. ό,τι και να λένε οι αξιωματούχοι της Fed επηρεάζονται από την άποψη πως κάθε «επιθετική πολιτική» από μέρους τους θα θεωρηθεί προσπάθεια διάσωσης του αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα.

Είναι κατά κάποιο τρόπο μία νοοτροπία που αντιλαμβάνεται τον «οικονομικό πόνο» ως μία λύτρωση, μία νοοτροπία την οποία ένας βρετανός δημοσιογράφος την ονόμασε «σαδομονεταρισμό». Όποιες και αν είναι οι βαθιές ρίζες αυτής της παράλυσης γίνεται όλο και περισσότερο σαφές ότι θα προκαλέσει την απόλυτη καταστροφή για να εφαρμόσει οποιαδήποτε πολιτική στο όνομα της διάσωσης των τραπεζών. Αλλά μην απελπίζεστε: Όπως πάνε τα πράγματα, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, η απόλυτη καταστροφή ενδέχεται να βρίσκεται πολύ κοντά.

[Αναδημοσίευση από tvxs, πηγή: New York Times]

***********************************

"Με τη λιτότητα εκμεταλλεύονται την κρίση, δεν την επιλύουν"

«όσα περισσότερα πληρώνουν οι οφειλέτες, τόσα περισσότερα χρωστούν» (Ίρβινγκ Φίσερ)

«Η ανάπτυξη και όχι η ύφεση είναι η κατάλληλη στιγμή για λιτότητα». Αυτό διακήρυσσε πριν από 75 χρόνια ο Τζον Μέιναρντ Κέινς και είχε δίκαιο. Ακόμη και αν έχεις χρόνιο πρόβλημα ελλείμματος - και ποιος δεν έχει; - οι περικοπές των δαπανών την ώρα που η οικονομία βρίσκεται σε βαθιά ύφεση είναι μία αυτοκαταστροφική στρατηγική, επειδή απλά βαθαίνει ακόμη περισσότερο την ύφεση.

Γιατί η λοιπόν η Βρετανία κάνει ακριβώς αυτό που δεν θα έπρεπε; Σε αντίθεση με τις κυβερνήσεις, για παράδειγμα της Ισπανίας ή της Καλιφόρνια στις ΗΠΑ, η βρετανική κυβέρνηση σήμερα μπορεί να δανειστεί ελεύθερα, σε ιστορικά χαμηλά επιτόκια. Γιατί λοιπόν η κυβέρνηση του Λονδίνου μειώνει δραστικά τις επενδύσεις και γιατί εξολοθρεύει εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας στον δημόσιο τομέα, αντί να περιμένει η οικονομία της να γίνει πιο ισχυρή;

Τις τελευταίες ημέρες, έθεσα αυτό το ερώτημα σε μία σειρά υποστηρικτών της κυβέρνησης του Ντέιβιντ Κάμερον, κάποιες φορές ιδιωτικά, κάποιες φορές στη τηλεόραση. Και όλες οι συζητήσεις που ακολούθησαν ήταν ανάλογες: ξεκίνησαν με μία κακή παρομοίωση και κατέληξαν στην αποκάλυψη απώτερων κινήτρων. Η κακή παρομοίωση - την έχετε ακούσει σίγουρα κι εσείς πολλές φορές - εξισώνει το πρόβλημα χρέους μίας εθνικής οικονομίας με το πρόβλημα χρέους μίας οικογένειας.

Μία «οικογένεια» που έχει συσσωρεύσει πολύ μεγάλο χρέος, λέει η ιστορία, «πρέπει να σφίξει τα ζωνάρια». Έτσι λοιπόν, αφού η Βρετανία έχει συγκεντρώσει υπερβολικό χρέος - που έχει, αν και είναι κυρίως ιδιωτικό και όχι δημόσιο -, δεν θα πρέπει να κάνει το ίδιο;

Ποιo είναι το πρόβλημα σε αυτή τη σύγκριση; Η απάντηση είναι ότι μία οικονομία δεν είναι σαν μία χρεωμένη οικογένεια. Το χρέος μας είναι κυρίως χρέος που οφείλουμε ο ένας στον άλλον. Ακόμη πιο σημαντικό, το εισόδημά μας προέρχεται από αγαθά που πουλάμε ο ένας στον άλλον.

Τα έξοδά σου είναι το εισόδημά μου, και τα έξοδά μου είναι το εισόδημά σου. Τi θα συμβεί λοιπόν αν όλοι ξαφνικά περικόψουν τις δαπάνες τους ώστε να περιορίσουν το χρέος; Η απάντηση είναι ότι τα εισοδήματα όλων θα συρρικνωθούν: το εισόδημά μου μειώνεται επειδή ξοδεύεις λιγότερα και το εισόδημά σου μειώνεται επειδή ξοδεύω λιγότερα. Και καθώς τα εισοδήματά μας βυθίζονται, το πρόβλημα του χρέους μας, καθίσταται χειρότερο.

Δεν πρόκειται για τίποτα καινούργιο. Ο μεγάλος Αμερικανός οικονομολόγος Ίρβινγκ Φίσερ, τα εξήγησε όλα το 1933, συνοψίζοντας αυτό που αποκαλούσε «αποπληθωρισμό χρέους» με το ζουμερό σλόγκαν «όσα περισσότερα πληρώνουν οι οφειλέτες, τόσα περισσότερα χρωστούν».

Τα πρόσφατα γεγονότα στην Ευρώπη το αποδεικνύουν. Και υπάρχει ένα ηθικό δίδαγμα σε αυτή την ιστορία: Όταν ο ιδιωτικός τομέας με πανικό προσπαθεί να μειώσει το χρέος, ο δημόσιος τομέας πρέπει να κάνει το αντίθετο, να ξοδεύει όταν ο ιδιωτικός τομέας δεν μπορεί ή δεν θέλει. Η ανάπτυξη και όχι η ύφεση είναι η κατάλληλη στιγμή για λιτότητα. Αλλά όπως είπα, δεν πρόκειται για κάτι νέο.

Γιατί λοιπόν τόσοι πολιτικοί επιμένουν στη λιτότητα σε περίοδο ύφεσης; Και γιατί δεν αλλάζουν πορεία, ακόμη και όταν η εμπειρία επιβεβαιώνει τα μαθήματα της θεωρίας και της Ιστορίας; Λοιπόν, εδώ το πράγμα γίνεται ενδιαφέρον. Επειδή όταν τονίζεις στους υπέρμαχους της λιτότητας τα κακώς κείμενα της παρομοίωσης περί οικογένειας που χρησιμοποιούν, σχεδόν πάντα καταφεύγουν σε φράσεις όπως: «Μα είναι απαραίτητο να μειώσουμε το μέγεθος του κράτους». Αυτές οι φράσεις συνοδεύονται από ισχυρισμούς ότι η οικονομική κρίση από μόνη της καταδεικνύει την ανάγκη συρρίκνωσης του δημόσιου τομέα.

Ομως ούτε αυτό είναι αλήθεια. Δείτε τις χώρες της Ευρώπης που τα έχουν βγάλει πέρα καλύτερα στην κρίση και θα βρείτε κράτη με μεγάλους δημόσιους τομείς όπως η Σουηδία και η Αυστρία.

Το ερώτημα εδώ είναι το εάν η προφανής αποτυχία της λιτότητας να φέρει οικονομική ανάκαμψη θα οδηγήσει σε ένα «Σχέδιο Β». Ίσως. Αλλά πιθανολογώ ότι ακόμη και εάν ένα τέτοιο σχέδιο ανακοινωθεί, δεν θα έχει σπουδαία αποτελέσματα. Γιατί η οικονομική ανάκαμψη ποτέ δεν ήταν το ζητούμενο. Η λιτότητα αποσκοπούσε στην εκμετάλλευση της κρίσης, όχι στην επίλυσή της. Και ακόμη εκεί αποσκοπεί.

πηγή

*******************

Έρχεται η Αποκάλυψη στην Ευρωζώνη

Paul Krugman

Ποια Ελλάδα και ποια "απειλή" εξόδου από το ευρώ; Φαίνεται ότι βιώνουμε κάτι πολύ ευρύτερο και αν λάβουμε υπ'όψιν το άρθρο του έγκυρου νομπελίστα οικονομολόγου Πολ Κρούγκμαν στους New York Times, σχεδόν τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει την πορεία της ευρωζώνης προς την ολική καταστροφή από την στιγμή που η Γερμανία επιμείνει στην πολιτική της ύφεσης και της περιορισμένης κυκλοφορίας χρήματος.
Το άρθρο είναι πραγματικά συγκλονιστικό και μάλιστα αναφέρει ότι εδώ που έχουν φτάσει τα πράγματα, "η ευρωζώνη θα μπορούσε να καταρρεύσει με εκπληκτική ταχύτητα, σε διάστημα μηνών".
Ας το δούμε ολόκληρο:

"Ξαφνικά, εύκολα διαπιστώνουμε ότι το ευρώ -αυτό το μεγαλοπρεπές, ατελές πείραμα νομισματικής ένωσης χωρίς πολιτική ένωση- μπορεί να διαλυθεί. Δεν μιλάμε για μακροχρόνια προοπτική. Θα μπορούσε να καταρρεύσει με εκπληκτική ταχύτητα, σε διάστημα μηνών. Και το κόστος, τόσο οικονομικό όσο και πολιτικό, θα είναι τεράστιο.

Αυτό δεν είναι απαραίτητο να συμβεί. Το ευρώ (ή τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος του) θα μπορούσε να σωθεί.Προϋπόθεση όμως είναι οι ευρωπαίοι ηγέτες, ιδίως στη Γερμανία και στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), να αρχίσουν να ενεργούν πολύ διαφορετικά απ' ότι τα τελευταία χρόνια. Πρέπει να σταματήσουν να ηθικολογούν και να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα. Να σταματήσουν να κωλυσιεργούν και, για μια φορά, να προκαταλάβουν τα γεγονότα.
Μακάρι να μπορούσα να πω ότι είμαι αισιόδοξος. Όταν γεννήθηκε το ευρώ, ένα κύμα αισιοδοξίας σάρωσε την Ευρώπη - και αυτό, όπως αποδείχτηκε, ήταν το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί. Χρήμα έπεσε στην Ισπανία και άλλες χώρες, οι οποίες τότε φάνταζαν σαν ασφαλείς επενδύσεις. Αυτή η πλημμύρα κεφαλαίου τροφοδότησε τεράστιες φούσκες ακινήτων και τεράστια εμπορικά ελλείμματα. Με την οικονομική κρίση του 2008, η πλημμύρα υποχώρησε προκαλώντας σοβαρή ύφεση στις ίδιες χώρες που ανθούσαν νωρίτερα.

Σε εκείνο το σημείο, η έλλειψη πολιτικής ένωσης στην Ευρώπη αποδείχτηκε σοβαρό μειονέκτημα. Η Φλόριντα στις ΗΠΑ και η Ισπανία είχαν αμφότερες φούσκες ακινήτων. Αλλά όταν εκείνη της Φλόριντας έσκασε, οι συνταξιούχοι δανειολήπτες μπορούσαν να συνεχίσουν να βασίζονται στο ότι θα έπαιρναν τις επιταγές της Κοινωνικής Πρόνοιας και Περίθαλψης από την Ουάσινγκτον. Στην Ισπανία δεν υπάρχει παρόμοια υποστήριξη. Γι' αυτό η σκασμένη φούσκα εξελίχθηκε σε δημοσιονομική κρίση.

Η απάντηση της Ευρώπης ήταν η λιτότητα: άγριες περικοπές δαπανών σε μια προσπάθεια να ηρεμήσουν οι αγορές ομολόγων. Όμως, όπως θα σας έλεγε κάθε συνετός οικονομολόγος, οι περικοπές αυτές εμβάθυναν την ύφεση των δοκιμαζόμενων οικονομιών της Ευρώπης, πράγμα που υπονόμευσε περαιτέρω την εμπιστοσύνη των επενδυτών και οδήγησε σε αυξανόμενη πολιτική αστάθεια. Και τώρα έρχεται η στιγμή της αλήθειας.

Η Ελλάδα είναι, προς το παρόν, το επίκεντρο. Οι Έλληνες ψηφοφόροι, δικαίως εξοργισμένοι με τις πολιτικές που προκάλεσαν ανεργία 22% -άνω του 50% στους νέους -, στράφηκαν εναντίον των κομμάτων που επέβαλαν αυτές τις πολιτικές. Και επειδή ολόκληρο το ελληνικό πολιτικό κατεστημένο εξαναγκάστηκε ουσιαστικά να υιοθετήσει μια καταδικασμένη οικονομική ορθοδοξία, το αποτέλεσμα ήταν η άνοδος των εξτρεμιστών. Ό,τι και να συμβεί στις επόμενες εκλογές, το παιχνίδι έχει τελειώσει: η Ελλάδα δεν μπορεί να συνεχίσει τις πολιτικές που απαιτούν οι Γερμανία και η ΕΚΤ.

Και τώρα λοιπόν τί;
Στην Ελλάδα, όλο και περισσότεροι καταθέτες αποσύρουν τα χρήματά τους από τις τράπεζες αναμένοντας μια πιθανή ελληνική έξοδο από το ευρώ.
Η ΕΚΤ χρηματοδοτεί, στην πραγματικότητα, την απόσυρση των καταθέσεων δανείζοντας στην Ελλάδα τα απαιτούμενα ευρώ. Αν και εφόσον η ΕΚΤ αποφασίσει ότι δεν μπορεί να συνεχίσει να δανείζει, η Ελλάδα θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει το ευρώ και να ξανατυπώσει το δικό της νόμισμα.

Η απόδειξη αυτή ότι η πορεία με το ευρώ είναι αναστρέψιμη, θα οδηγήσει με την σειρά της σε απόσυρση των καταθέσεων από τις ισπανικές και ιταλικές τράπεζες. Η ΕΚΤ θα κληθεί και πάλι να αποφασίσει αν θα παράσχει χρηματοδότηση. Αν αρνηθεί, το ευρώ συνολικά θα καταρρεύσει.
Η χρηματοδότηση όμως δεν είναι αρκετή. Η Ιταλία και, ιδίως, η Ισπανία πρέπει να αποκτήσουν ελπίδα - ένα οικονομικό περιβάλλον στο οποίο θα έχουν προοπτικές εξόδου από την λιτότητα και την ύφεση. Ρεαλιστικά, ένα τέτοιο περιβάλλον θα προκύψει αν η ΕΚΤ εγκαταλείψει την μονομανία της με την σταθερότητα των τιμών, δεχθεί και, μάλιστα, ενθαρρύνει αρκετά χρόνια με πληθωρισμό 3% ή 4% στην Ευρώπη (κι ακόμη παραπάνω στη Γερμανία).

Τόσο οι τραπεζίτες της ΕΚΤ όσο και η Γερμανία απεχθάνονται αυτή την ιδέα, αλλά είναι ο μοναδικός τρόπος για να σωθεί το ευρώ. Τα τελευταία 2,5 χρόνια, οι ευρωπαίοι ηγέτες αντιμετώπισαν την κρίση με ημίμετρα που αγοράζουν χρόνο, τον οποίο όμως δεν εκμεταλλεύτηκαν. Τώρα ο χρόνος τελειώνει.

Θα σταθεί λοιπόν η Ευρώπη στο ύψος των περιστάσεων; Ας το ελπίσουμε - και όχι γιατί τυχόν κατάρρευση του ευρώ θα έχει αρνητικές επιπτώσεις παγκοσμίως. Το μεγαλύτερο κόστος θα είναι πολιτικό.

Η αποτυχία του ευρώ ισοδυναμεί με τεράστια ήττα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Θα έχει επίσης τις ίδιες επιπτώσεις που η αποτυχία της λιτότητας έχει στην Ελλάδα, κηλιδώνοντας τα μεγάλα κόμματα και ενδυναμώνοντας τους εξτρεμιστές. Όλοι μας έχουμε συμφέρον να επιτύχει η Ευρώπη, όμως εξαρτάται από τους ίδιους τους Ευρωπαίους να επιτύχουν. Ολόκληρος ο κόσμος περιμένει να δει αν θα αναταποκριθούν σε αυτή την απαίτηση".

πηγή

Paul Krugman